... Kəndin mərkəzində başı buludlara söykənən, əynindəki payızın rəngləri təbiətin təmiz, saf havası ilə harmonik bir ritm yaradan, yeridikcə xəzəlin səsindən notların pıçıltısını həzin musiqiyə çevirən, yaşı 500-ü haqlayan qocaman çinar qarşılayır bizi. Çinarın həndəvərində, daha dəqiq desək, onunla üz-üzə dayanan yarıtikili vəziyyətdə olan ev isə sanki kəndin salnaməsini özündə əks etdirir. Ordubada xas olan əlamətlərdən biri ilə yenidən üzləşirik: çinar və yanında məscid.
Qızarmış yarpaqların budaqlardan “küsmüş” kimi həzin-həzin yerə düşməsi çinar altında əyləşən kənd ağsaqqallarının üzündə sanki bir qədər nigaranlıq yaradırdı. Payızın son akkordlarında yaşı tarixə “divan” tutan bu çinarın qocalığı onları narahat etməyə bilməzdi: İlahi qüvvə onlara ulu babalarının əkdiyi çinarı görməyi nəsib edib. Qocaman çinar altında Zəngəzur silsiləsinin ətəyindən əsən sərt meh səhərin şehini otların, yarpaqların üzərindən alaraq onların üzünə vururdu. Tanrı sanki payız tablosunu ərsəyə gətirmək üçün sarı, qırmızı rəngli fırçası ilə sığal çəkib bu kəndin üzərinə...
Digər fəsillərdən fərqli olaraq indi kənddə bir qədər sakitlik hökm sürür. Kəndin yaşı əsrləri ötmüş, sakit küçələrini gəzdikcə adama rahatlıq gəlirdi. Ordubadın ucqar kəndlərindən olan Dırnıs sanki tarixin izlərini öz möhrə divarlarında, daşlarında gizlədib. Deyilənə görə, kənd əvvəllər 2 məhəllədən ibarət olub: yuxarı və aşağı məhəllə. Yuxarı məhəllənin sakinləri deyir ki, bura daha qədimdir. Elə evlərin tikilişinə baxaraq bunu görmək mümkündür. Sel sularından uzaq olmaq üçün yuxarı məhəllədə evlərin əksəriyyəti dağ döşündə tikilib. Yuxarı məhəllədə memarlıq-konstruktiv quruluşuna görə XVII əsrə aid edilən Dırnıs məscidi isə kəndin qədimliyindən xəbər verir. Burada məscidin minarəsinə çıxmaqla bütün kəndi ovuc içində görmək mümkündür. Hara boylansan, eyni mənzərə: evlər arasında yarpaqlarını tökməkdə olan ağaclar, ağaclar arasında məftillə çəkilmiş hasarlar, hasarları aşmayan toyuq-cücə, qoyun-quzu...
Kəndin özü kimi sakinləri də bir qədər fərqlidir: burada istənilən qapını döyüb həmin evin qonağı ola bilərsən. Elə qarşılaşdığımız kənd ağsaqqalı Adil Möhsümov kimi. Ömrünün bütün payızlarını bu kənddə qarşılayan Adil müəllim deyir: “Yaşı min ildən artıq olan bu kənddə türkdilli alban tayfaları yaşayıb. Yerləşdiyi coğrafi mövqeyə görə yerli sakinlərin Cənubi Azərbaycanla əlaqələri güclü olub. İstər XVII əsrdə Arazın o tayından köçürmələr, istərsə də yerli adamların Arazı keçərək ən yaxın ticarət yeri kimi Cənubi Azərbaycan şəhərlərini seçməsi burada əlaqələrin formalaşmasına səbəb olmuşdur. Dırnıs sözünün etimoloji mənası “qapısı yox” mənasını verir ki, kəndin coğrafi mövqeyi də bunu təsdiq edir. Bu kəndin qapısı olmayıb”.
Adil kişi deyir ki, bu sözün digər bir mənası kənd camaatının qonaqpərvərliyi ilə də izah edilə bilər. Çünki kənddə sakinlər qapılarını bağlamır və hər bir evin qapısı bura gələn qonaqların üzünə açıqdır.
Rəhman Möhsümovdan kəndin adı barədə soruşanda isə o da bildirdi ki, qədimdən yuxarı, dağ, təpə mənalarında işlənilən Dırnıs sözü “Dər-qapı”, “Nist-yox” sözlərindən alınıb. Yəni Dərnist “qapısı yox” mənasını verir.
Doğrudan da, maraqlıdır, qapısız kəndin olması. Əslində, kəndin coğrafi mövqeyinə baxdıqda bunu sezmək, görmək mümkündür. Kənd girişli-çıxışlı yolun üzərində yerləşir. Bir qol səni Naxçıvanın ən böyük şəlaləsi Pəzməriyə aparırsa, digər yolun uzandığı yer muxtar respublikanın mərkəzinədir. Sanki bir küçə üzərində qurulan bu kənddə daha çox diqqəti cəlb edən məqam evlərin quruluşu və bu evlərin hər birinin çıxışının mərkəzə olmasıdır. Kənddəki dar küçələrdə tarixin iyini üzərinə hopduran divarlar dil açıb Ordubadın qədimliyindən danışmaq istəyir.
Dırnısda həyatın ən qaynar çağı yaz aylarında olur. Yerli əhalinin dolanışığı, əsasən, torpaqdandır. Burada heyvandarlıq, bağçılıq, bostançılıq sakinlərin əsas məşğuliyyətidir. Rəhman kişi deyir ki, Dırnıs cəvizi adı ilə məşhurdur. Bununla yanaşı, kəndin adət-ənənəsi hələ də qorunub saxlanılır. Bayram günlərində kənddə ab-hava tam fərqli olur. Xüsusilə son çərşənbədə hər evdə “yeddi ləvin” hazırlanır, kəndin bütün qapıları açıq olur. Məhz bu adətin uzun illərdir, davam etməsinin nəticəsidir ki, kənd əhalisi öz qonaqpərvərliyi ilə seçilir.
...Tanrının sehrli çubuğu payızda buranı başqa rəngə boyayır. Yayda yarpaqların arasından zorla görünən qədim evlər, indi həzin notlarla mahnı bəstələyən və küləkli havadan “küsüb” budaqdan düşən yarpaqlardan çılpaqlaşmış ağacların arasından tam aydın görünür. Xəzəl içində kəndi gəzdikcə kiçik dünyanın yüzilliklərini arşınlayıb gələn evlərin həyətində olan təndirlərin bacasından çıxan tüstü Dırnısın kimliyindən, tarixindən xəbər verir. Bu həzin tarixin içindən keçib yenidən səsli-küylü Naxçıvana qayıdırıq. Payız küləyinin pıçıltısı ilə sakitliyi sanki içinə çəkən, təndirdə yandırılan odunların istisində bişirilən yeməklərin, çörəyin bihuşedici qoxusu və bir də uzaqdan bizə baxan, vidalaşa bilmədiyimiz həmin çinar yola salır bizi.
Ceyhun MƏMMƏDOV
