Azərbaycan dəyişən dünya nizamı fonunda apardığı uğurlu diplomatiya, çoxvektorlu xarici siyasəti ilə qitələrarası, regionlararası siyasi, iqtisadi və mədəni dialoqa körpü salır, faydalı əməkdaşlıqlar üçün geniş perspektivlər yaradır. Bu xüsusda respublikamızın Mərkəzi Asiya regionunda yerləşən türkdilli dövlətlərlə əlaqələrinin dərinləşməsini Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya regionlarının yaxınlaşması baxımından əhəmiyyətli hadisə kimi dəyərləndirmək olar. Məhz son üç ildə Mərkəzi Asiya dövlətləri başçılarının Azərbaycana 23 və Prezident İlham Əliyevin isə həmin qardaş ölkələrə 14 səfər etməsi münasibətlərin yüksək səviyyəsindən, faydalı əməkdaşlıq platformasının formalaşmasından xəbər verir. Noyabrın 16-da Özbəkistanın paytaxtı Daşkənddə Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının 7-ci Məşvərət Görüşü də “Bizim ailəmiz Türk dünyasıdır” ideyasının müəllifi olan Prezident İlham Əliyevin apardığı uğurlu diplomatiyanın bu nöqteyi-nəzərdən növbəti uğurlu addımı kimi yadda qaldı.
Azərbaycan və Mərkəzi Asiya dövlətləri arasında münasibətlərin unikallığı oradadır ki, bu əlaqələr artan strateji əhəmiyyətə malik vahid tarixi, mədəni, coğrafi və geosiyasi məkanı formalaşdırır. Bu da ondan irəli gəlir ki, ölkələrimizi təkcə coğrafiya deyil, həm də tarixi-mədəni əlaqələr, ortaq dini və mənəvi dəyərlər, adət-ənənələr birləşdirir. Ümumiyyətlə, Azərbaycan dövləti irəli sürdüyü mühüm təşəbbüs və reallaşdırdığı layihələrlə regiondakı bütün ölkələrlə ən yüksək səviyyədə əməkdaşlığın hərtərəfli inkişafına xüsusi əhəmiyyət verdiyini sübut edir. Mərkəzi Asiya ölkələri ilə Azərbaycan arasında ikitərəfli əsasda qurulan strateji tərəfdaşlıq və müttəfiqlik münasibətləri, həmçinin fəal siyasi dialoq və qarşılıqlı səfərlər isə bu əməkdaşlıq formatının daha böyük uğur qazanmasında mühüm amildir. Daşkənddə keçirilən Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının 7-ci Məşvərət Görüşü bu çərçivədə növbəti mühüm addımların atılması ilə nəticələndi, faydalı əməkdaşlıq üçün önəmli məsələrin müzakirəsinə həsr olundu. Görüşün ən mühüm siyasi hadisəsi, təbii ki, Azərbaycanın Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının Məşvərət Görüşündə tamhüquqlu iştirakı haqqında Qərarın qəbul edilməsi idi. Bu addım bir daha respublikamızın qlobal nüfuzunu göstərməklə müasir çağırışlarla bağlı irəli sürdüyü təşəbbüslərin Mərkəzi Asiya regionunda böyük inam qazandığını sübut edir. Prezident İlham Əliyev görüşdə çıxışı zamanı verilən Qərarın münasibətlərin dostluq və qardaşlıq xarakterini təsdiqlədiyini vurğuladı. Sitat: “Azərbaycanın Mərkəzi Asiya ölkələrinin əməkdaşlıq formatına qoşulması ilə bağlı qərara görə hörmətli həmkarlarıma təşəkkür etmək istəyirəm. Bu qərar münasibətlərimizin dostluq və qardaşlıq xarakterini bir daha təsdiqləyir, həmçinin geniş coğrafi məkanda əməkdaşlığın və qarşılıqlı fəaliyyətin möhkəmlənməsinə xidmət edəcəkdir”.
Azərbaycanla Mərkəzi Asiya dövlətlərinin iqtisadi əməkdaşlığında mühüm birləşdirici amil olan Xəzər dənizi və bu çərçivədə Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (Orta Dəhliz) layihəsi önəmli paya sahibdir. Son illərdə Orta Dəhliz vasitəsilə ixrac imkanlarının və daşımaların artması xüsusi strateji əhəmiyyətə malikdir. Müqayisə üçün bildirmək yerinə düşər ki, 2024-cü ildə ölkələrimiz arasında tranzit daşımaların həcmi 2023-cü illə müqayisədə 18 faizdən çox artaraq 1,3 milyon tonu keçib. 2025-ci ilin ilk doqquz ayında bu rəqəm, təxminən, bir milyon tona çatıb ki, bu da ticari əlaqələrdə genişlənməni, nəqliyyat daşımalarında dinamik artımı nümayiş etdirir. Azərbaycanda yaradılan müasir nəqliyyat infrastrukturu, o cümlədən ticarət donanması, növbəti illərdə gücü 25 milyon tona çatacaq Ələt Beynəlxalq Ticarət Limanı, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və ölkənin doqquz beynəlxalq hava limanı da daxil olmaqla bütün infrastrukturlar Azərbaycanın qlobal nəqliyyat və logistika qovşağı kimi rolunu gücləndirən amillərdir. Cari il avqustun 8-də Vaşinqtonda əldə olunan tarixi razılaşmalarla yaxın gələcəkdə Zəngəzur dəhlizinin açılması bütün regiona, o cümlədən də Mərkəzi Asiya ölkələrinə böyük fayda gətirəcək. Prezident İlham Əliyev Daşkənddə Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının 7-ci Məşvərət Görüşündə çıxışı zamanı son üç ildə Orta Dəhliz üzrə Azərbaycandan keçən yükdaşımaların 90 faiz artdığını bildirdi, Zəngəzur dəhlizinin dəmir yolu hissəsinin Orta Dəhlizin əsas arteriyasına çevriləcəyini diqqətə çatdırdı: “Azərbaycanın əsas hissəsini onun Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirmək üçün bu ilin avqustunda Vaşinqtonda əldə edilmiş razılaşmalar beynəlxalq daşımalar üçün tranzit imkanlarının genişləndirilməsinə töhfə verəcək. Azərbaycanda Zəngəzur dəhlizinin tikintisi başa çatmaq üzrədir. İlkin mərhələdə 15 milyon ton yükdaşıma qabiliyyətinə malik bu dəmir yolu Orta Dəhlizin əsas arteriyasına çevriləcək. Həmçinin Zəngəzur dəhlizinin bir hissəsi olacaq avtomagistralın tikintisi də başa çatmaq üzrədir”.
Mərkəzi Asiya regionunda yerləşən türkdilli dövlətlərlə Azərbaycanın əlaqələri özünü 30 illik işğal dönəmində, o cümlədən Vətən müharibəsi dövründə dövlətimizin haqq işinə, ölkəmizin ərazi bütövlüyü və suverenliyinə dəstəkdə göstərib. Respublikamızın tarixi Zəfərdən sonra Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda apardığı böyük quruculuq tədbirlərində də bu dövlətlər qardaşlıqlarını, dostluqlarını nümayiş etdirirlər. Bu gün Füzuli şəhərində Mirzə Uluqbəy adına məktəb və Kurmanqazı adına Uşaq İncəsənət Mərkəzinin, Ağdamda isə Manas məktəbinin fəaliyyət göstərməsi, eyni zamanda bu ilin oktyabrında Füzulidə məscidin təməlinin qoyulması bu qardaşlıq və dostluğun əyani göstəriciləridir. Bütün bunlar bir daha belə deməyə əsas verir ki, Azərbaycanla Mərkəzi Asiya dövlətləri arasında münasibətlər xüsusi xarakterə malikdir, ölkələrimizi ortaq tarix, mədəni irs və qardaşlıq bağları, o cümlədən müasir çağırışlar, geosiyasi reallıqlar bağlayır. Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi: “Azərbaycanla Mərkəzi Asiya dövlətləri arasında münasibətlər xüsusi xarakter daşıyır. Bizi çoxəsrlik ortaq tarix, mənəvi və mədəni irs, qardaşlıq, dostluq, həmrəylik birləşdirir. Biz bu əlaqələri nəinki qoruyub saxlamışıq, həm də onlara strateji tərəfdaşlıq xarakterinə malik olan yeni dinamika bəxş etmişik”.
Nail ƏSGƏROV
