NAXÇIVAN :

11 Aprel 2025, Cümə

Xocalı faciəsi: tarixi həqiqətlər

...

1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Azərbaycan tarixinin ən qanlı səhifələrindən biri yazıldı. Ermənistan silahlı qüvvələrinin keçmiş sovet ordusunun 366-cı motoatıcı alayının dəstəyi ilə Xocalıya hücumu nəticəsində yüzlərlə günahsız insan qətlə yetirildi. Təxminən, 10.000 nəfərdən çox insan şəhəri tərk etdi və onların əksəriyyəti silahsız idi. Bu faciə yalnız Azərbaycan xalqına qarşı törədilən soyqırımı deyil, həm də beynəlxalq ictimaiyyət üçün ədalət və insan haqları məsələsində bir sınaq oldu. Xocalı faciəsi təkcə keçmişin bir səhifəsi deyil, bu gün də beynəlxalq hüquq və ədalətin qarşısında açıq bir yaradır.

Xocalı faciəsinin törədilməsində daha geniş siyasi və psixoloji faktorlar mövcud idi. Şəhərin Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindəki son müdafiə nöqtələrindən biri olması onun strateji əhəmiyyətini artırırdı. Xocalının işğalı ilə erməni silahlı qüvvələri bölgədə etnik təmizləməni daha da genişləndirmək və Azərbaycanın Qarabağ üzərində nəzarətini tamamilə zəiflətmək məqsədini güdürdü. Bundan əlavə, bu hücum bölgədəki digər şəhərlərə və kəndlərə qorxu yaymaq üçün psixoloji təsir vasitəsi kimi nəzərdə tutulmuşdu.

Xocalı faciəsinin ən acı tərəfi şahidlərin dilindən səslənən real hekayələrdir. O gecə sağ qalanların xatirələri tarixə qanlı bir iz kimi həkk olunub. Uşaqların donaraq həyatını itirməsi, qocaların və qadınların amansızcasına qətlə yetirilməsi, meyitlərə qarşı törədilən işgəncələr və başsız qalan ailələr Xocalının ağrılı tarixini göstərən faktlardır. Bu hadisələr şahidlərin dediklərindən daha çoxdur; arxivlər, fotoşəkillər, beynəlxalq araşdırmalar və jurnalistlərin çəkdiyi materiallar Xocalıda baş verənlərin bir soyqırımı olduğunu təsdiqləyir. Lakin belə faktlara baxmayaraq, faciənin beynəlxalq arenada lazımi səviyyədə tanınması məsələsi hələ də açıq qalır.

Xocalı bütün dünya üçün bir dərs olmalıdır. Tarix göstərir ki, insanlığa qarşı cinayətlərə göz yumulduqda, onlar təkrarlanır. Xocalının dərsləri gələcəkdə belə faciələrin qarşısını almaq üçün beynəlxalq hüquq sisteminin təkmilləşdirilməsinə və ədalətin təmin edilməsinə çağırışdır. Xocalı faciəsinin təbliğatı və gələcək nəsillərə öyrədilməsi, həm də bu faciənin təkrarlanmasının qarşısını almaq məqsədini güdür. Bu gün Xocalı, gənc nəslin şüurunda yalnız keçmişin bir təcrübəsi olaraq qalmaz, eyni zamanda gələcəkdə baş verə biləcək münaqişələrdən dərs almaq üçün vacib bir zəmindir.

Xocalı faciəsi Azərbaycan tarixində heç vaxt unudulmayacaq bir yaradır. Bu faciənin həqiqətlərini dünyaya çatdırmaq və ədalətin bərqərar olması üçün mübarizə aparmaq hər bir azərbaycanlının borcudur. Xocalı şəhidləri təkcə bir xalqın deyil, bəşəriyyətin ümumi yaddaşında qalmalı və bu cür hadisələrin bir daha təkrarlanmaması üçün dünya ictimaiyyəti hərəkətə keçməlidir. Belə faciənin bir daha baş verməməsi və insanlıq üçün daha ədalətli bir gələcək qurmaqdan ötrü mübarizə aparmağın vacibliyi günün tələbidir.

“Xocalıya ədalət!” – bu, təkcə bir şüar deyil, həm də ədalət axtarışının, həyəcan təbilinin çağırışıdır.

İnci MUSTAFAZADƏ

Naxçıvan Dövlət Universitetinin əməkdaşı

Nəşr edilib : 26.02.2025 16:40