NAXÇIVAN :

26 Aprel 2025, Şənbə

Sözsüz teatr oyunu– Pantomima

...

Vətəni Yunanıstan sayılan pantomima “mimos” sözündən yaranıb və “təqlid etmə”, “yamsılama” mənalarını ifadə edir. Əslində, pantomima bir növ universal teatr dilidir. Pantomimada maska və makiyajdan istifadə olunur və burada aktyorlar üz mimikaları əl, qol və bədən hərəkətləri ilə fikirlərini izləyiciyə çatdırır. Pantomima ilə bağlı ətraflı məlumat əldə etmək üçün Naxçıvan Dövlət Milli Dram Teatrının dram artisti İsmayıl Mirzəcanova müraciət edirik. İlk sualımız pantomima və onun tarixi ilə bağlıdır.

İsmayıl bəy deyir ki, pantomima bitkin bir fikri ifadə etməyən hərəkətlər toplusudur və ilk dəfə Dru Leyn teatrında yaranıb. Əslində, patomimanın kökü antik Yunan və Roma imperatorluğu dövrünə təsadüf edir. Belə ki, hərzaman səssiz tamaşalara önəm və dəyər olmuşdur. Pantomima qrimləri, hərəkətləri, onların xüsusi jestikulyasiyalarının yaranması isə Jan Batis Debironun yaradıcılığından başlayır. Debiro ilk dəfə böyük tamaşa qurur və bu tamaşa bir növ sehrli uşaq tamaşası, yaxud əyləncəli proqramdır. Və burada olan prosesin adı “pantomim” adlandırılır. Çünki burada əsas obrazın adı Mimdir. Daha sonra Dekrü tələbələri ilə Dru Leyn teatrında 40 illik eksperiment aparır. İlk 10 ildə musiqi, işıq olmur və ümumiyyətlə, aktyorlara danışıq qadağan edilir. Növbəti 10 ildə yavaş-yavaş musiqiyə icazə verilir. 30-cu ildə aktyorlara yalnız bir söz deməyə icazə verilir. 40-cı ildə isə artıq icazə verilir ki, aktyorlar tamaşanın mahiyyətini həll edəcək bir cümlədən istifadə etsinlər. Dekrünün tələbəsi Marsel Marso Bip obrazıilə müəlliminin xəbəri olmadan festivalda bitkin bir tamaşa ilə iştirak edir. Qısaca, demək olar ki, günümüz pantomiması, yəni müasir dövrdə istifadə olunan hərəkətlər Marsel Marsonun adı ilə bağlıdır.

Müsahibim bildirir ki, sonralar Avropa, Orta Asiya, Şərq teatrlarında yayılan pantomima Azərbaycanda da marağa səbəb olmuş və əsası Bəxtiyar Xanızadə tərəfindən qoyulan Azərbaycan Dövlət PantomimaTeatrıilə ölkəmizdə inkişaf etdirilmişdir. Bu gün də teatra tələbat çoxdur və həmin teatr dünya və beynəlxalq festivallarda iştirak edir.

İkinci kursda oxuyarkən Pantomima Teatrında keçilən ustad dərslərinə qoşulan müsahibim Bəxtiyar Xanızadənin çıxışını dinlədikdən sonra daha da ruhlanmış və bu sənəti daha dərindən öyrənməyə başlamışdır. O deyir ki, pantomima fövqəlbəşər bir sənətdir. Belə ki, onu dünyanın hər yerində başa düşürlər. Bu səbəbdən pantomima populyarlaşmağa,dünya tərəfindən qəbul olunan bir aktyora çevrilməyə geniş imkan yaradır. Pantomima olduqca dərin, ruhsal sənətdir. Bu sənətlə məşğul olduqda dillər dayanır, bədən danışır. Hərəkətlə nəisə izah etmək, tamaşaçıya özünü göstərmək həm çətin, həm də əyləncəlidir.

Hazırda Naxçıvan Dövlət Universitetinin Aktyor ifaçılığının tarixi və nəzəriyyəsi ixtisasının magistr pilləsində təhsil alan müsahibim elmi işinin də pantomima sənəti ilə bağlı olduğunu söyləyir.

İsmayıl bəy qeyd edir ki,bu sənətin çətinliyi onun klonada ilə qarışdırılmasındadır.Bu isə hər ikisində qrim bənzərliyi vəsəssiz obraz olmasından qaynaqlanır. Digər bir çətinlik isə ondan ibarətdir ki,bildiyimiz kimi, Azərbaycanda incəsənətin tədrisi 2 əsas universitetdə aparılır. Lakin, təəssüf ki, hər iki universitetdə də ayrıca pantomima kafedrası, yaxud tədrisi mövcud deyil. Bunun nəticəsində isə pantomima mütəxəssislərinin yetişməsi getdikcə azalır və dayanır.Təbii ki, biz pantomimanı yaşatmaq və inkişaf etdirmək məcburiyyətindəyik. Bu kimi hallar isə, əfsuslar olsun ki, həmin cəhdimizi məhdudlaşdırır.

Müsahibim bildirir ki, ən çox müraciət etdiyimiz mövzular humanizm, yəni insan problemləri, insanın daxili çəkişmələri, insanın özü ilə mübarizəsi və sairdir. Bəzən sevgi ilə bağlı mövzularada müraciət olunur. İzləyicilərin marağı isə müxtəlifdir. Pantomima özündə rəqs, rəqs elementləri, dramaturgiya, eyni zamanda aktyor və rejissor münasibətlərini birləşdirərək böyük bir sənətə çevrilir. Həmçinin bu sənət özündə dünya konsepsiyalarını birləşdirir.O deyir: –Pantomima sənətinə maraq nə dərəcədədir, bunu qiymətləndirmək çətindir. Hazırda ölkəmizdə pantomima ilə fəaliyyət göstərən yalnız bir teatr olduğu üçün bu sənətə müraciət yalnız həmin teatradır. Pantomimada hərəkətlər bitkin bir fikri ifadə etməsə də, seçilən əsər əsasında pantomim tamaşa hazırlamaq olar.

Türkanə ƏSƏDOVA

Nəşr edilib : 25.03.2025 17:01