Azərbaycan və Suriya arasında tarixən sıx bağlar mövcud olub. Bu əlaqələr Azərbaycanın müstəqillik qazandığı illərdən sonrakı dövrlərdə də davam etmişdir. Hər iki xalqın mədəni irsi, ortaq tarixi yaddaşı bu bağlılığın bariz sübutudur.

Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra, 1992-ci il martın 28-də iki ölkə arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. Ümummilli Lider Heydər Əliyev ikitərəfli əlaqələri möhkəmləndirmək üçün 11 aprel 1997-ci il tarixdə Dəməşqdə Azərbaycan Respublikasının səfirliyinin təsis edilməsi haqqında qərar qəbul etmiş, 2008-ci il 16 may tarixdən etibarən səfirlik fəaliyyətə başlamışdır.

Təəssüflə qeyd etməliyik ki, Suriyanın keçmiş rejimi dövründə Azərbaycanla əlaqələr müəyyən səbəblərdən arzuolunan səviyyədə olmamışdır. Suriyanın əvvəlki rejimi Azərbaycan üçün bir sıra beynəlxalq təşkilatlarda müəyyən problemlər yaratmış, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü məsələlərində birmənalı mövqe tutmamışdır. Azərbaycan və Suriya arasında diplomatik əlaqələr qurulduqdan iyirmi il sonra kəsilib. Həmin dövrdə Azərbaycanın diplomatik nümayəndəliyinin fəaliyyətini qeyri-müəyyən müddətdə dayandırması Suriyadakı təhlükəsizlik vəziyyəti və o dövrün mürəkkəb hərbi-siyasi şəraiti ilə əlaqədar idi.

2024-cü ilin 8 dekabrında Suriyada hakimiyyət dəyişikliyindən sonra ikitərəfli əlaqələr yeni bir mərhələyə keçmiş, iki ölkə arasında əməkdaşlığın inkişafı üçün yeni imkanlar yaranmışdır. Azərbaycan Respublikasının Dəməşqdəki səfirliyinin fəaliyyətini bərpa etməsi diplomatik əlaqələrdə yeni mərhələnin başlanğıcı oldu.

Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin və Baş nazirin müavininin rəhbərliyi ilə Azərbaycan nümayəndə heyətinin Dəməşq səfərindən sonra, dekabrın 30-da Azərbaycan Suriyaya ilk humanitar yardım karvanı, fevralın 28-də ikinci yardım karvanı göndərdi. Azərbaycanın Suriyada humanitar problemlərin həllinə göstərdiyi dəstəyin digər nümunəsi Ramazan ayında baş tutdu. Belə ki, martın 28-də Azərbaycanın Suriyadakı səfirliyi paytaxt Dəməşqdə min kimsəsiz uşaq üçün iftar süfrəsi təşkil etdi.

Bu il fevralın 15-də Prezident İlham Əliyevin Suriya Ərəb Respublikasının keçid dövrü Prezidenti Əhməd Əl Şaraaya təbrik məktubu ünvanlaması qarşılıqlı əməkdaşlıq perspektivlərinə yeni  işarə oldu. Belə ki, təbrik məktubunda Azərbaycanın Suriya ilə dostluq və tərəfdaşlıq münasibətlərinin inkişafına böyük əhəmiyyət verdiyini qeyd edən prezident Əhməd Əl Şaraanı Azərbaycana səfərə dəvət etmişdir.

Aprel ayının 11-də isə Antalya Forumu çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Əhməd Əl Şaraa arasında ilk görüş ikitərəfli əlaqələrdə yeni müsbət təkan oldu. Bu baxımdan iyulun 12-də Suriya Ərəb Respublikasının keçid dövrü Prezidenti Əhməd Əl Şaraanın ölkəmizə səfəri ikitərəfli əlaqələrimizin inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Uzun illər ərzində Azərbaycana münasibətdə qeyri-dost siyasəti həyata keçirən Suriyadakı əvvəlki hökumətin vaxtında iki ölkə arasındakı münasibətlərdə durğunluq yaransa da, Suriyada yeni hakimiyyətin qurulmasından sonra əlaqələrimizin inkişafı üçün böyük perspektivlər açılıb. Bu xüsusda yaxın zamanlarda Azərbaycan qazının Türkiyə ərazisindən Suriyaya ixracı layihəsinin həyata keçiriləcəyi və bunun Suriyanın enerji təhlükəsizliyinə töhfə verəcəyi xüsusilə əhəmiyyətlidir. Bu isə Azərbaycanın Suriyanın energetika sahəsinin bərpasına töhfə vermək iqtidarında olduğunu göstərməklə yanaşı, ölkəmiz ilk dəfə olaraq bir ərəb ölkəsinə qaz ixracını həyata keçirmiş olacaq.

Bu məqamda xatırlatmaq yerinə düşər ki, Azərbaycanın enerji strategiyası son illərdə ardıcıl şəkildə genişlənir. Cənubi Qafqazın lider dövləti kimi enerji resurslarını dünyanın müxtəlif bölgələrinə ixrac edən Azərbaycan bu gün artıq yalnız ənənəvi tərəfdaşlarla deyil, həm də yeni regional bazarlarla əlaqələrini möhkəmləndirir. İndiyədək 12 ölkəyə, əsasən də Avropa dövlətlərinə təbii qaz ixrac edən Azərbaycan üçün indi yeni bir coğrafiya – Yaxın Şərq istiqaməti də formalaşır. Bu isə ölkəmizin enerji diplomatiyasında növbəti mərhələnin başlandığını göstərir. Suriyanın bu prosesdə yalnız istehlakçı yox, həm də tranzit ölkə qismində iştirakı mühüm önəm daşıyır. Bu həm regional əməkdaşlıq formatlarının genişlənməsinə, həm də Azərbaycan qazının ərəb dünyasına çıxışına real zəmin yaradır.

İkitərəfli görüş zamanı Azərbaycanla Suriya arasında humanitar, təhsil və mədəniyyət sahələrində əməkdaşlıq müzakirə edildi. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ölkəmizin işğaldan azad edilmiş ərazilərində aparılan bərpa və quruculuq işlərində təcrübəsinin olduğu nəzərə alınaraq  uzun müddət müharibədən əziyyət çəkən ölkə kimi Suriyanın postmünaqişə dövründə bərpa və quruculuq prosesinə də Azərbaycan öz töhfəsini verə bilmək gücündədir. Azərbaycan işğaldan azad olunmuş ərazilərdə sürətli və genişmiqyaslı bərpa-quruculuq işləri apararaq beynəlxalq səviyyədə nümunəvi model təqdim edib. “Ağıllı kənd”, “yaşıl enerji” və innovativ urbanizasiya sahəsində toplanan təcrübə artıq dünyanın müxtəlif bölgələri, o cümlədən Suriya üçün maraqlı əməkdaşlıq istiqamətinə çevrilib.

Suriya prezidentinin Azərbaycana səfəri bir daha onu təsdiq etdi ki, Azərbaycan və Suriya mövcud əlaqələrin dinamikasının artırılmasında maraqlıdır. Görüş zamanı tərəflər qarşılıqlı hörmət və strateji tərəfdaşlıq prinsipləri əsasında münasibətlərin inkişaf etdirilməsinin əhəmiyyətini qeyd etdilər. Bu həm də onu göstərir ki, iki ölkə gələcəkdə konkret layihələr və birgə təşəbbüslər vasitəsilə əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə hazırdır.

Əvvəlcə onu qeyd edək ki, Azərbaycan-Suriya əlaqələri, eyni zamanda ölkəmizin Yaxın Şərq siyasətinin bir hissəsidir. Göründüyü kimi  Azərbaycan bu regionda da fəallığı ilə seçilir. Prezident İlham Əliyevin uzaqgörən və praqmatik xarici siyasəti nəticəsində ölkəmiz Yaxın Şərqdə də etibarlı tərəfdaş kimi tanınır. Bu baxımdan Suriyanın keçid dövrü Prezidentinin Bakıya səfəri də məhz bu etimadın və qarşılıqlı marağın göstəricidir.

Azərbaycanın xarici siyasəti hər zaman aydın və prinsipial olub. Rəsmi Bakı Suriyadakı proseslərə birmənalı münasibət bildirib. İndi iki ölkə arasında əməkdaşlığı yeni səviyyəyə qaldırmaq, onu real məzmunla zənginləşdirmək üçün əlverişli imkanlar yaranıb.

Nəhayət, Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə Suriya Ərəb Respublikası Hökuməti arasında imzalanan Anlaşma Memorandumu təkcə iqtisadi əhəmiyyət daşıyan sənəd kimi tarixə qovuşmadı, eyni zamanda ölkələrimizi yaxınlaşdıran strateji əməkdaşlıq körpüsünə çevrildi.

Suriya Prezidentinin Azərbaycana rəsmi səfəri dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı hörmət prinsiplərinə əsaslanan münasibətlərin yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu nümayiş etdirdi. Azərbaycan bu gün yalnız regionda deyil, qlobal səviyyədə sülhün, sabitliyin və inkişafın təminatçısı rolunu uğurla icra edir.

İndiki dövrə nəzər saldıqda iki ölkə arasında əməkdaşlığı yeni səviyyəyə qaldırmaq, onu real məzmunla zənginləşdirmək üçün əlverişli şərait yaranıb. Demək olar ki, yeni atılan addımlar Azərbaycan-Suriya əlaqələrinə yeni töhfələr verəcək, səfirliyin fəaliyyətini bərpa etməsi ikitərəfli əlaqələri yeni səviyyəyə qaldıracaq.

Məmməd BABAYEV

“Şərq qapısı” qəzetinin baş redaktor müavini