Azərbaycan ədəbiyyatının ən işlək qollarından biri də uşaq ədəbiyyatıdır... Abdulla Şaiq, Abbas Səhhət, Mirzə Ələkbər Sabir kimi dəyərli qələm sahibləri də ədəbiyyatın bu növünə müraciət etmiş, onların yazdıqları “Uşaq və buz”, “Keçi”, “Xoruz” kimi şeirlər bu gün də uşaqdan-böyüyə hər kəsin dilində əzbər olmuşdur. Ədəbiyyatımıza güclü qələm sahibləri vermiş Naxçıvan torpağı bu gün də ədəbiyyat aləminə yeni şair və yazıçılar bəxş etməyə davam edir. Bunlardan biri də şair Kamil Arazdır... 
Kamil Arazla tanışlığım tamamilə təsadüf nəticəsində, təxminən, 4 ay əvvəl Naxçıvan şəhərində fəaliyyət göstərən kafelərin birində baş tutmuşdu... Həmin an Kamil Araz yaradıcılığı ilə gec tanış olmağımın təəssüfünü yaşadım. Tanışlığımız zamanı Kamil Araz mənə “Qəzəllər” kitabını təqdim etdi... Adıçəkilən kitabdakı bir qəzəl hələ də yaddaşımın səhifələrində dolaşır:
Neçə eşq aşiqi var, qəzəllərdə dustaq olub,
İndi Kamildir əsir, onları azad elədim...
Hazırkı dövrümüzdə öz ədəbiyyat dünyasında gizli yaşayan şair yüzlərlə tapmacanın və müxtəlif mövzulu uşaq şeirlərinin və hekayələrinin müəllifidir. Onun şeirlərindən 3-ü və tapmacalarından 20-yə yaxını orta məktəb dərsliklərində – “Ana sözü” dərsliyində istifadə olunmuşdur...
Kamil Araz yaradıcılığı və keçdiyi ömür yolu ilə daha yaxından tanışlıq üçün hazırda yaşadığı Culfa rayonunun Camaldın kəndində görüşərək həmsöhbət olduq:
– Kamil müəllim, ilk yaradıcılığa nə vaxt başladığınızı xatırlayırsınızmı?
– Culfa rayonunun, Əbrəqunus internat məktəbində. Dəqiq yadımdadır... “SSRİ tarixinə dair hekayələr” adlı bir dərslik var idi. General Dimitri Karbışevə təklif edirlər ki, gəl almanlara işlə, amma o bu təklifi qəbul etmir. Nəticədə, şair Musa Cəlil və Dimitri Karbışevin üst geyimlərini çıxarır, soyuq havada üstlərinə soyuq su tökərək dondururlar və onların buzdan heykəlləri yaranır... O vaxt bu hekayəni oxuyanda mənə çox təsir etmişdi və nəticədə, bu hekayəni nəzmə çəkmişdim... Düzdür, bu gün həmin şeirə baxsaq, onu nəzm adlandırmaq olmaz. Bu şeiri sinifdə uşaqlara oxudum və onların xoşuna gəldi. Dərs zamanı müəllimə söylədilər ki, müəllim, Kamil şeir yazıb. Müəllim məni ayağa qaldırdı və o şeiri oxudum. Və həmin hadisədən sonra məndə şeir yazmağa həvəsim yarandı. Zaman keçdikcə Vətənə, tarixi şəxsiyyətlərə həsr olunmuş şeirlər yazmağa başladım. Sonra internat məktəbində “Yazarlar” klubu yaradıldı, məni də ora dəvət etdilər...
– Kamil müəllim, bəs uşaq ədəbiyyatı ilə məşğul olmağa necə başladınız?
– Bir dəfə – təxmini 20 il bundan əvvəl evdə həyat yoldaşımla söhbət edirdik. Dedi ki, “Babası, bilirsən Turan bu il məktəbə başlayacaq”. Düşündüm ki, maddi dəstək ilə yanaşı, mənəvi bir hədiyyə də vermək lazımdır və həmin axşam oturub “Turan” şeirini yazdım:    
Çox şeir bilir Turan,
“Keçi”, “Dovşan”, “Xoruz”u.
Necə gözəl söyləyir,
Bizə “Uşaq və buz”u.

Dərsə gedəcək bu il,
Əlində kitab, xətkeş.
Dərsə gedib həvəslə,
Bizə gətirəcək “Beş”.

O vaxtdan başladım həm də uşaq ədəbiyyatı ilə məşğul olmağa. Hazırda 150-dən çox uşaq şeiri, 35-dən çox uşaq hekayəsi və 450-dən çox tapmacanın müəllifiyəm. Bu şeir və hekayələr “Kəpənəklər”, “Nənəmin nəsihəti”, “Göy qurşağı”, “Tapmacalar” və başqa bu kimi 6 kitabda yer alıb. 
– Uşaq ədəbiyyatını digər ədəbiyyat nümunələrindən fərqləndirən nədir? Ədəbiyyatın bu növündə yazıb-yaratmaq üçün, ilk növbədə, nəyə diqqət etmək lazımdır?
 – Ədəbiyyatın bu növündə yazmaq üçün dünyada baş verən hadisələrə uşaqların gözündən baxmaq lazımdır. Onlara qəliz dildə olan qəzəllərdən, fars-ərəb mənşəli sözlər olan şeirlərdən bəhs etmək yersizdir. Ona görə də balacalara hadisələri başa düşəcəkləri dildə, onların gözündən baxaraq yazmaq lazımdır. Bundan əlavə, yazarkən uşaqlara nə isə öyrətmək də lazımdır. Məsələn:

Çalışırıq doyunca 
Yedizdirək köpəyi.
Əsirgəmir yal üçün
Babam unu, kəpəyi.

Təndirə axan çörək
Külə batıb, küt olur.
Deyinir buna nənəm,
Razı qalan it olur.

Bu şeirdə mən çalışmışam ki, uşaqlara itin yeməyinin “yal” adlandırıldığını, onun hazırlanmasında un və kəpəyin istifadə olunmasını, təndirin içərisinə düşərək külə batmış çörəyin “küt” adlandırılmasını başa sala bilim.
– Hazırkı Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının vəziyyəti sizi qane edirmi?
– Görkəmli Xalq şairimiz Səməd Vurğun deyirdi ki, uşaqlar üçün yazaq, uşaq kimi yazmayaq. Bu baxımdan Azərbaycan uşaq ədəbiyyatını götürdükdə bu sahədə yazıb-yaratmış çox dəyərli qələm sahibləri olub... Hazırda isə vəziyyət nisbətən bir az daha zəifdir. Bu sahə ilə məşğul olan çox az yaradıcı insan var: Bir atalar sözü var. “Bir gül ilə bahar olmaz”. Azərbaycanda uşaq ədəbiyyatının sistemli şəkildə inkişafında keçən əsrin dəyərli qələm sahiblərindən olan Abdulla Şaiq, Abbas Səhhət, Süleyman Sani Axundov kimi qələm sahiblərinin böyük rolu olmuşdur... Bu gün məhz onlardan öyrənməli, yeni nümunələr yaratmalıyıq. 
– Haqqınızda müxtəlif mətbuat orqanlarında xeyli yazılıb…
– İstər həyatım, istərsə də şeirlərimdən bir neçə kitabda və məqalələrdə bəhs olunub. Bu sıralamaya Elnarə Akimovanın “Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı: tarixi təcrübəsi və müasir istiqamətləri”, akademik İsmayıl Hacıyevin “Culfa rayonunun tarixi”, Soner Sağlam, Yaşar Sözen, Elnarə Akimova və Özgür Koray Yılmazın müəllifləri olduğu “Azerbaycan çoçuk edebiyyatında seçme eserler (şiir, öykü, tiyatro)”, yazıçı-publisist, Əməkdar jurnalist Fərəc Fərəcov, Naxçıvan Dövlət Universitetinin Tarix-filologiya fakültəsinin dekanı, dosent Arif Ağalarov və başqa bu kimi dəyərli qələm sahibləri öz yazılarında Kamil Araz yaradıcılığını təhlil etmiş və bu mövzuya toxunmuşar. 
– Günümüzdə kitab sərgilərinin keçirilməsi ədəbiyyatın təbliği, mütaliə mədəniyyətinin gücləndirilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bəs siz də kitab sərgilərində iştirak etmisinizmi?
– Bakı şəhərində keçirilən II Beynəlxalq Kitab Sərgisində iştirak etmişəm. Sərgi məndə yüksək təəssürat yaratdı. Yeni dostlarla tanış oldum. Bayaq adını sadaladığım Elnarə Akimova ilə də məhz orda görüşüb tanış olmuşam. 
– Çox sağ olun, Kamil müəllim. Bizi evinizə qəbul etdiyiniz və suallarımızı cavablandırdığınız üçün sizə təşəkkürümüzü bildiririk!

Rafiq TƏHMƏZ