Azərbaycan dünya miqyasında özündə müxtəlif enerji potensiallarını birləşdirən, qlobal tələbatlara modern yanaşma əsasında cavab verən, strateji tərəfdaşlıq formulu ilə regiondan Avropaya qədər uzanan enerji şəbəkəsi qurmağı bacaran azsaylı ölkələrdən biridir. Cənub Qaz Dəhlizinin uğurlu istismarı və bərpa olunan enerji sahəsində böyük perspektivlər məhz bu reallığa əsaslanır. Prezident cənab İlham Əliyevin Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin iclaslarında səsləndirdiyi fikirlər, ölkəmizin enerji siyasətindəki prioritetləri və strateji hədəfləri daha da aydın şəkildə ortaya qoydu. Bu mövqeyi dəstəkləmək və reallığa çevirmək istiqamətində atılan addımlar təkcə neft-qaz sənayemizi inkişaf etdirmir, həm də Azərbaycanın bütün bölgələrinə, o cümlədən blokada şəraitində illərdir, mübarizə aparan Naxçıvan Muxtar Respublikasına da yeni imkanlar yaradır.

Etibarlı tərəfdaşlığın əsas sütunları

Dövlət başçımızın vurğuladığı əsas məqamlardan biri Azərbaycanın onilliklər ərzində beynəlxalq enerji bazarlarında yaratdığı “etibarlı tərəfdaş” imicidir. İstər 1994-cü ildə imzalanmış “Əsrin müqaviləsi” sayəsində neft sektorunun açılması, istər Cənub Qaz Dəhlizinin qurulması, istərsə də Avropa bazarına qaz tədarükünün ilbəil genişlənməsi ölkəmizin milli maraqları ilə qlobal tələbatın bir nöqtədə uzlaşmasının nəticəsidir. Bu prosesdə, eyni zamanda beynəlxalq investorlar, maliyyə institutları, tranzit ölkələr və istehlakçı dövlətlər balanslı şəkildə iştirak etdilər. Prezident İlham Əliyev çıxışında bu əməkdaşlıq modellərinin bütün iştirakçılar üçün “uğurlu hekayət” olduğunu vurğulayaraq, belə təşəbbüslərin növbəti mərhələlərdə də davam etməsi üçün “uzunmüddətli müqavilələr” və “səmərəli bazar zəmanəti” amillərinin vacibliyini qeyd etdi.

Azərbaycanın öz öhdəliklərinə sadiqliyi və “böyük bosslar” qarşısında müstəqil enerji siyasəti yeritmək bacarığı, bu gün dünyanın müxtəlif guşələrində müqayisəli üstünlüyümüz kimi qəbul olunur. Məhz bunun sayəsində artıq 12 ölkəyə çatdırılan təbii qaz, gələcəkdə daha çox Avropa dövləti üçün həyati əhəmiyyətli mənbə ola bilər. Genişlənən interkonnektorlar və yeni boru kəmərləri, bu prosesin davamlılığını təmin edəcək. Bu həm regionumuzun, həm də Avropanın enerji xəritəsini yenidən formalaşdırır.

Naxçıvanın xüsusi yeri və artan rolu

Blokada şəraitində yerləşən Naxçıvan Muxtar Respublikası, Azərbaycanın enerji sektorunda əldə etdiyi uğurlardan və infrastruktur layihələrindən doğrudan və dolayısı ilə faydalanan ən mühüm bölgələrdən biridir. Təsadüfi deyildir ki, 1990-cı illərin sonlarından başlayaraq Naxçıvanda qazpaylama şəbəkəsi yenidən qurulmuş, muxtar respublika müasir qazlaşdırma səviyyəsinə keçid almış, su və elektrik təchizatında dayanıqlılıq xeyli dərəcədə artmışdır.

Bu işlər nəticəsində Naxçıvanın qış aylarında təminatı məsələsi əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırılmış, kənd təsərrüfatında, sənayedə və turizm sektorunda işgüzar fəallıq yüksəlmişdir. Hazırda isə qarşıda duran növbəti mərhələ, Naxçıvanın enerji sahəsində potensialını təkcə Azərbaycanın daxilində deyil, həm də beynəlxalq müstəvidə tanıtmaq və dəyərləndirməkdir. Burada coğrafi mövqeyin üstünlüyü - İran və Türkiyə ilə qonşu olması, dəhliz rolunun gücləndirilməsi, gələcəkdə iqtisadi-ticari münasibətlərin çoxşaxəli inkişafında mühüm faktor kimi çıxış edə bilər. Cənub Qaz Dəhlizinin genişlənməsi və yeni interkonnektorların yaradılması Naxçıvanın energetik baxımdan daha da möhkəmlənməsinə yol açır.

Öz coğrafiyasına və relyefinə görə, Naxçıvan, eyni zamanda bərpa olunan enerji imkanları ilə zəngindir. Hələ ötən illərdən başlayaraq muxtar respublikada Günəş və külək enerjisi potensialının araşdırılması, kiçik su elektrik stansiyalarının modernləşdirilməsi sahəsində işlər aparılmaqdadır. Prezident İlham Əliyevin Yaşıl Enerji Məşvərət Şurasında vurğuladığı “2030-cu ilədək bərpa olunan enerjidə 6,5 giqavatlıq artım” hədəfi, Naxçıvanın Günəşlə zəngin dağətəyi ərazilərinin əhəmiyyətini daha da artırır.

Yaşıl strategiya və ekoloji davamlılıq

Ölkəmizin cari enerji strategiyası təkcə karbohidrogen hasilatı və ixracından ibarət deyil, eyni zamanda ekoloji cəhətdən təmiz enerjinin tətbiqini də özündə birləşdirir. Bu kontekstdə Naxçıvanda bərpa olunan enerjinin stimullaşdırılması, regionun ekoturizm potensialını da gücləndirə bilər. Muxtar respublika onsuz da öz təbiət gözəllikləri, tarixi-memarlıq abidələri və kurort-sanatoriya imkanları ilə seçilir. Bərpa olunan enerji infrastrukturlarının istifadəyə verilməsi həm yerli sosial-iqtisadi inkişafa, həm də ekoturizm marşrutlarının daha geniş reklamına imkan yaradacaq. Bu addımlar isə Naxçıvanın beynəlxalq səviyyədə “yaşıl zona” və “eko-diyar” kimi tanıdılmasına səbəb ola bilər.

Yerli sakinlərin işlə təmin olunması gənclərin texnoloji biliklərə yiyələnməsi, kiçik və orta sahibkarlığın yaşıl texnologiyalara inteqrasiyası - bütün bunlar muxtar respublikanın yaxın perspektivdə qazancağı əlavə dividendlər sırasındadır.

Gələcəyə baxış: davamlı inkişafa zəmin

Yaxın dövrdə Azərbaycanda istismara veriləcək yeni neft-qaz yataqlarının, bərpa olunan enerji güclərinin, habelə Məşvərət Şurası çərçivəsində imzalanan sənədlərin və keçilən dəyirmi masaların əsas hədəfi ölkəmizi qlobal enerji təhlükəsizliyinin aparıcı aktorlarından birinə çevirməkdir.

Həyata keçirilən Dövlət proqramları, sosial-iqtisadi islahatlar və xarici yatırım axını Naxçıvanın blokada şəraitindən doğan çətinliklərini tədricən aradan qaldırmağa, onu Mərkəzi Asiyadan Avropa istiqamətinə gedən marşrutda etibarlı tranzit nöqtəsi kimi formalaşdırmağa kömək edə bilər. Yaxın gələcəkdə Naxçıvanın Azad İqtisadi Zona kimi inkişafı, logistika, nəqliyyat, kənd təsərrüfatı və sənayedə yeni imkanların yaranmasına yol açacaq. Bu isə, öz növbəsində, muxtar respublikada ümumi daxili məhsul artımına, sakinlərin sosial rifahının yüksəlməsinə birbaşa təsir göstərəcək.

Bütünlükdə Azərbaycana və Naxçıvana töhfə

Ölkə başçısının Məşvərət Şurası çərçivəsində səsləndirdiyi fikirlər Azərbaycanın strateji hədəfinin aydın ifadəsidir: həm ənənəvi (faydalı qazıntılar) enerji bazarında mövqeyi möhkəmləndirmək, həm də bərpa olunan enerji təşəbbüsləri vasitəsilə ekoloji cəhətdən davamlı inkişaf modelinə keçidi tezləşdirmək. Məhz bu iki amilin uzlaşdırılması, Azərbaycana çoxşaxəli, çevik və dayanıqlı enerji strategiyası qurmaqda yardım edir.

Əminliklə demək olar ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasının payına düşən infrastruktur yatırımları, həm Məşvərət Şurası sessiyalarında, həm də Prezident İlham Əliyevin uzunmüddətli strategiyasında nəzərdə tutulan layihələr sayəsində artacaq. Bu təkcə muxtar diyarımız üçün əlavə üstünlüklər gətirməyəcək, bütövlükdə, ölkənin regional və qlobal miqyasda enerji təsisatının dayanıqlılığını təmin edəcək.

Əli ABBASOV

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin deputatı