NAXÇIVAN :

31 Yanvar 2025, Cümə

Əllər ilə danışıb, gözlər ilə öyrənilən dil – jest dili

...

Maraqlı, bir o qədər qarışıq tarixə malik olan jest dili (işarə dili) eşitmə və nitq problemi olan  insanların  cəmiyyətlə əlaqə qurması məqsədi daşıyan mükəmməl vasitədir. Ümumiyyətlə, jest dili eşitmə qabiliyyəti məhdud  şəxslərin jest, mimikalar və dodaq oxuması vasitəsilə qurduğu dialoq dilidir. Tarixi qədimlərə dayanan bu dilin  harada yaranması və inkişaf etməsi ilə bağlı müxtəlif məlumatlar var. Bəzi mənbələrə görə, bu dil ilk dəfə Romada yaranıb və  əsasən, ruhanilər bu dildən istifadə ediblər. Başqa  bir mənbədə  bu dilin  Amerikada yaşayan “Çeyen” adlanan yerli  bir qızıldərili qəbiləsi tərəfindən yaradıldığı bildirilir. Jest dilinin yaranması ilə bağlı ən qədim yazılı qeyd  eramızdan əvvəl V əsrə aiddir. Platon  Kratil dialoqunda Sokrat deyir: “Əgər bizim səsimiz və ya dilimiz olmasaydı və bir-birimizə nə isə demək istəsəydik əllərimizi, başımızı hərəkət etdirərək işarələr etməyə çalışmazdıqmı?” 

XV əsrdə isə italiyalı həkim Jerom  Cardan tərəfindən jest dili əlifbası daha da inkişaf etdirilib və günümüzə çatdırılıb.  Qeyd  etmək lazımdır ki, Cənubi Afrika Respublikası eşitmə qüsurlu insanların istifadə etdiyi jest dilini ölkənin  12-ci rəsmi dili elan edib. Bu isə, təbii ki, jest dilinin hansı dərəcədə vacib olduğunu sübuta yetirən faktdır.  

Mövzu ilə bağlı maraqlı məqamları  Məhdud Fiziki İmkanlılar üçün Naxçıvan Regional İnformasiya Mərkəzində təlimçi-surdoloq kimi fəaliyyət göstərən Dilbər Qədimovadan  öyrənirik. 7 ildir,  jest  dili tərcüməçisi,  son 1 ildir ki, təlimçi-surdoloq kimi  fəaliyyət göstərən Dilbər xanım bildirdi ki, jest dili eşitmə məhdudiyyətli şəxslərin ünsiyyətini asanlaşdıran, onların fikir, duyğu və ehtiyaclarını ifadə etməyə imkan tanıyan bir dildir.  Bu dilin digər dillərdə olduğu kimi, həm əlifbası, həm də lüğəti vardır və bu əlifba “daktil əlifba” adlanır.  Burada hər hərf  fərqli işarə ilə göstərilir. O qeyd etdi ki, hər ölkənin özünəməxsus jest dili var.  Keçmiş SSRİ ölkələrində jest dili 90 faiz eynilik təşkil edir. Həmçinin  beynəlxalq jest dili də mövcuddur.

Jest dilinin faydalarından bəhs edən müsahibim deyir ki, jest dili eşitmə məhdudiyyətli  insanlara bir-biri ilə və eşidən şəxslərlə effektiv ünsiyyət yaratmağa kömək edir. Bu dil dostluq və münasibətlərin qurulmasında mühüm rol oynayır. Dilbər xanım bildirdi ki,  bu dili öyrənmək istəyən və bu dilə marağı olan şəxslər bizə müraciət edirlər. Dili öyrənmək üçün ideal vaxtın kiçik yaşlardan başladığını vurğulayan müsahibim deyir ki, əgər söhbət eşitmə məhdudiyyətli şəxslərdən gedirsə, artıq ailədə kiçik yaşlardan  düzgün jest dili öyrənilərək danışılmalıdır. Daha sonra 6 yaşından, yəni məktəb yaşından başlayaraq davam etdirilir.

“Bəs bu dili öyrənmək çətindirmi?” sualımızı müsahibim belə cavablandırır: “Əgər həvəs və istək varsa, baza yaratmaq çox asandır. Amma rahat danışıq üçün digər dillər kimi burada da praktika mütləq olmalıdır”.

Oxucularımızın diqqətinə çatdıraq ki, Naxçıvan Muxtar Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Dövlət Tibbi-Sosial Ekspertiza və Reabilitasiya Agentliyinin tabeliyində Məhdud Fiziki İmkanlılar üçün Regional İnformasiya Mərkəzində eşitmə məhdudiyyətli şəxslər üçün jest dili üzrə dərslər keçilir. Burada onlara Azərbaycan dili və riyaziyyat fənləri jest dilində tədris olunur. Davamlı olaraq yeni uşaqların cəlbi  üçün işlər görülür.

Türkanə ƏSƏDOVA

Nəşr edilib : 31.01.2025 10:03