NAXÇIVAN :

13 Mart 2025, Cümə axşamı

Zaman səyahəti: reallıq və fantaziya

...

Zaman səyahəti insan zəkasının ən qədim arzusudur. Elm və texnologiya sahəsində atılan addımlara baxmayaraq, bu teorem hələ də reallıqdan çox fantastikanın tərkib hissəsidir. Reallıqda zaman fizikanın dörd əsas ölçüsündən biridir və Albert Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsinə görə, zamanın axışı cazibə qüvvəsindən və sürətdən asılı olaraq dəyişə bilər.

Məsələn, Yerin orbitində hərəkət edən peyklərin saatları Yer üzərindəki saatlardan daha yavaş işləyir. Lakin bu hələ bizi keçmişə və ya gələcəyə tam mənada səyahət etdirmir.

Fantastikaya gəldikdə, zaman maşınları ideyası məşhurdur. Deyilir ki, əgər kifayət qədər enerji istehsal edən bir qurğu yaradılsa, insanlıq zaman tunelindən keçərək həm keçmişə, həm də gələcəyə baxış ata bilər. Ancaq buradakı əsas sual “Zaman dəyişdirilə bilərmi?” məsələsidir. Əgər keçmişə qayıdıb bir hadisəni dəyişdirsək, bu günümüzə necə təsir edər? Bu sual çoxlarının ağlında paradoks yaradır.

Bir başqa maraqlı fikir paralel kainatlar nəzəriyyəsidir. Bəzi fizikaçılar düşünür ki, hər qərar və hərəkət yeni bir kainat yaradır. Zaman səyahətini bu kontekstdə təsəvvür etsək, keçmişə qayıtmaq, əslində, alternativ bir reallığa keçmək ola bilər.

Bəzi nəzəriyyələr isə qara dəliklər və soxulcan deşiklərindən zaman səyahətində istifadə edilə biləcəyini irəli sürür. Əgər iki nöqtəni birləşdirən bir qurd dəliyi yaradılsa, bu tuneldən keçərək milyard illər arxaya və ya irəliyə gedilə bilər. Amma bu hələ yalnız nəzəriyyədir.

Bütün bu ideyalar hələ ki, insan ağlının sərhədsiz xəyal gücünün məhsuludur. Reallıqda isə zamanla bağlı ən doğru söz: Zaman bir yoldur və biz bu yolda yalnız bir istiqamətdə, yəni gələcəyə doğru hərəkət edə bilirik. Fantastik texnologiyalar bir gün bizi bu yolda geri döndərə bilərmi? Bu suala yalnız gələcək cavab verəcək.

Zaman səyahətində bir başqa məsələ isə insan yaddaşıdır. Keçmişə gedib gördüklərimizi və yaşadıqlarımızı tam olaraq necə xatırlayacağıq? Və ya keçmişdən geri qayıdanda həmin səyahətin təsiri bizə necə hiss etdiriləcək?

Bəzi alimlər deyirlər ki, əgər insanlıq bir gün zaman səyahətini icad etsəydi, bu texnologiyanın izlərini indiki zamanda görərdik. Amma hələ ki, belə bir işarə yoxdur. Bu isə bizi düşündürür. Bəlkə də, zaman səyahəti mümkünsüzdür və bu ideya yalnız bir xəyal olaraq qalacaq.

Beləcə, zaman səyahəti həm reallığın, həm də fantaziyanın sərhədində dayanır. İnsan ağlı bu sahədə daha çox çalışdıqca, yeni ideyalar və nəzəriyyələr ortaya çıxacaq. Bəlkə də, bir gün, heç gözləmədiyimiz anda zaman səyahətinin sirri açılacaq. Amma hələlik, biz zamanın axarına tabe olaraq yaşamağa davam edirik. 

Araz QULİYEV

Nəşr edilib : 03.02.2025 15:10