Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə respublikamız 30 il bundan öncə – 1994-cü ilin sentyabrın 20-də Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda “Azəri”, “Çıraq” yataqlarının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənməsi və hasil olunan neftin pay şəklində bölüşdürülməsi” haqqında 13 iri neft şirkəti arasında Bakıda “Əsrin müqaviləsi”nin bağlanmasına nail olmaqla dünya miqyasında əsl siyasi, iqtisadi müstəqillik qazanmaq yoluna qədəm qoyub. Nəticədə, bu gün ölkəmiz nəinki ənənəvi neft, qaz sahəsində, son illərdə bərpa olunan enerji istehsalı, ixracı, “yaşıl enerji”dən səmərəli istifadənin genişləndirilməsi istiqamətində də qətiyyətli mövqe sərgiləyir, imic qazanır. Bu xüsusda əsası müstəqil Azərbaycanın beynəlxalq ixtisaslaşmış sərgisi olan Xəzər Neft və Qaz sərgisi ilə qoyulan və hər il keçirilən “Bakı Enerji Həftəsi” ölkəmizin enerji strategiyasında yeni perspektivlərin açılması, faydalı əməkdaşlıqların qurulması baxımından olduqca əhəmiyyətli platforma rolunu oynayır.
Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə başlanan bu tədbir Prezident İlham Əliyevin məharətli diplomatiyası ilə ən nüfuzlu enerji tədbirlərindən birinə çevrilib və dünyanın diqqətini özünə yönəltməyi bacarıb. Bu baxımdan əminliklə söyləmək olar ki, ötən illərdə olduğu ki, bu il iyunun 2-4-də paytaxt Bakıda keçirilən növbəti “Bakı Enerji Həftəsi” enerji sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın və dialoqun möhkəmləndirilməsi baxımından mühüm hadisə kimi tarixə düşəcək. İyunun 2-də Prezident İlham Əliyev Bakı Ekspo Mərkəzində Bakı Enerji Həftəsi çərçivəsində keçirilən 30-cu Yubiley Beynəlxalq Xəzər Neft və Qaz Sərgisi “Caspian Oil and Gas”, 13-cü Xəzər Beynəlxalq Energetika və Yaşıl Enerji Sərgisi “Caspian Power” və 30-cu Yubiley “Baku Energy Forum”un rəsmi açılış mərasimində çıxış edərək respublikamızın enerji siyasətindəki yeni prioritetləri açıqladı, dünyanın enerji təhlükəsizliyinin təmini baxımından vacib məqamları diqqətə çatdırdı.
Bəli, reallıq ondan ibarətdir ki, bu gün Ümummilli Liderin yolunun təntənəsi özünü ən nəhəng layihələrin gerçəkləşməsində, Avropanın enerji təhlükəsizliyinin etibarlı təminatında göstərir. Təsadüfi deyildir ki, Prezident İlham Əliyev “Bakı Enerji Həftəsi”nin başlanğıc tədbirində çıxışı zamanı da öncə Ulu Öndərin misilsiz tarixi xidmətlərini diqqətə çəkdi, Azərbaycanın müstəqillik uğrunda yolunun həmin tarixi məqamdan – “Əsrin müqaviləsi”nin bağlanmasından başladığını vurğuladı. Sitat: “Artıq qeyd edildiyi kimi, ilk neft-qaz sərgisi 1994-cü ildə təşkil edilmişdir. Həmin sərgidən dərhal sonra Azərbaycan beynəlxalq neft şirkətləri konsorsiumu ilə sonralar “Əsrin müqaviləsi” adlandırılan, regionda bütün geosiyasi və geoiqtisadi vəziyyəti dəyişdirən sazişi imzaladı. Bunlar Prezident Heydər Əliyevin baxışı sayəsində mümkün oldu. O, aydın şəkildə anlayırdı ki, xüsusilə də enerji sahəsində geniş beynəlxalq əməkdaşlıq olmadan – nəzərə alsaq ki, o zaman bizim iqtisadiyyatımızın ən cəlbedici sahəsi məhz enerji idi, – Azərbaycan çətinliklərin öhdəsindən gələ bilməyəcək və həqiqi müstəqil dövlət ola bilməyəcək. Çünki bu gün həmin dövrə nəzər salanda aydın olur ki, müstəqillik uğrunda yol həmin tarixi məqamdan başladı”.
Bu gün yalnız Azərbaycanın deyil, böyük coğrafiyanın mühüm enerji platforması missiyasını uğurla daşıyan “Bakı Enerji Həftəsi”, ilk növbədə, 30-cu dəfə təşkili ilə, yəni yubiley tədbiri kimi diqqətlərə hakim kəsilir. Yubiley tədbirlərində energetika sahəsində mövcud vəziyyəti, yeni imkanları və perspektivləri müzakirə etmək üçün 39 ölkədən 267 şirkətin nümayəndəsi iştirak edir. Ümumilikdə isə 30 il ərzində “Bakı Enerji Həftəsi” Azərbaycanda neft, qaz və enerji sənayesinin inkişafına töhfə baxımından dünyanın 80 ölkəsindən 9 mindən çox şirkəti, 170 mindən artıq ziyarətçini cəlb edib. Yubiley sərgisində iştirakçıların 35 faizinin yeni şirkətlər təşkil etməsi isə Azərbaycanın neft, qaz və enerji sektoruna beynəlxalq miqyasda marağın artmaqda davam etdiyini əyani şəkildə göstərir. Bu göstəricinin iqtisadi əhəmiyyətini vurğulayan, gücləndirən, əsaslandıran digər bir məqam isə son bir ildə əldə olunan uğurlardır. Yəni əgər ötən ilin bu vaxtı respublikamız səkkiz ölkəyə təbii qaz ixrac edirdisə, hazırda həmin ölkələrin sayı 12-yə çatıb və yeni təşəbbüslər bu sayın son hədd olmadığını deyir. Ən əsas amil isə odur ki, həmin 12 ölkədən 10-u Avropa məkanında yerləşir, 8-i isə Avropa İttifaqının üzvüdür. Azərbaycan qazına artan tələbatın nəticəsidir ki, 2021-ci ildə Avropaya 8 milyard kubmetr qaz ixrac edilmişdirsə, bu rəqəm 2022-ci ildə 11,4 milyard, 2023-cü ildə, təxminən, 12 milyard, 2024-cü ildə isə 13 milyard kubmetr təşkil edib. Ümumilikdə, 2024-cü ildə ölkəmiz xarici bazarlara 25 milyard kubmetr qaz ötürüb. Qısa zamanda belə ciddi uğurların əldə olunması, təbii ki, zamanında atılan mütərəqqi addım, reallaşdırılan balansı diplomatiya, məqsədyönlü iqtisadi siyasət, nəhəng layihələrin icrası, enerji resurslarından səmərəli istifadə, investor cəlbi üçün əlverişli biznes mühitinin formalaşdırılması və faydalı əməkdaşlığın qurulmasından irəli gəlir...
“Bakı Enerji Həftə”si çərçivəsində 13-cü Xəzər Beynəlxalq Energetika və Yaşıl Enerji “Caspian Power” sərgisi isə Azərbaycanın gələcəyə dair milli prioritetlərini həyata keçirmək baxımından önəmli təqdimat xarakteri daşıyır. Burada beynəlxalq və yerli şirkətlərin energetika və “yaşıl enerji” mənbələrinin inkişafı, istifadəsi sahəsindəki yeniliklər, həmçinin bununla bağlı təkliflər gündəmdə olacaq. Bu xüsusda ölkə başçısının 2021-ci il 2 fevral tarixli Sərəncamı ilə təsdiq olunan “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”ni diqqətə çəkmək olar ki, bu sənəddə “yaşıl enerji”yə keçid xüsusilə diqqətdə mərkəzindədir. Sosial-iqtisadi inkişafa dair beş Milli Prioritetlər sırasında yer alan “təmiz ətraf mühit və “yaşıl artım” ölkəsi” prioritetləri üzrə ötən dövrdə bir sıra layihələrə imza atılıb. Şərqi Zəngəzur, Qarabağ və Naxçıvanın “yaşıl enerji zona”ları elan edilməsi və bu istiqamətdə görülən işlər sözügedən prioritetlərin icrası baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Nümunə üçün işğaldan azad olunan ərazilərdə, o cümlədən Kəlbəcər və Laçın rayonlarında su elektrik stansiyalarının tikintisi, eləcə də Naxçıvanda bərpa olunan enerji mənbələrinə dair mövcud infrastruktur, muxtar respublikada gələcəkdə “yaşıl enerji”nin layihələndirilməsi üçün 7992 hektar ərazinin ayrılması və bunlara müvafiq tədbirlərin reallaşdırılması yönündə atılan addımları qeyd etmək olar. Bütün bu tədbirlərin məntiqi nəticəsi kimi təsadüfi deyildir ki, Beynəlxalq Bərpa Olunan Enerji Agentliyi (IRENA) Azərbaycanın “yaşıl enerji” ilə bağlı imkanlarını yüksək qiymətləndirir. Təşkilatın 2024-cü il üzrə hesabatında qeyd olunur ki, Azərbaycan 2014-2023-cü illər ərzində bərpa olunan enerji ehtiyatlarını 567 meqavat artıraraq 1688 meqavata çatdırıb.
Azərbaycanın “yaşıl enerji”yə dair siyasəti təkcə milli deyil, həm də ümumbəşəri xarakter daşıyır, özündə beynəlxalq prioritet və məqsədlər ehtiva edir, sağlam dünya naminə birgə fəaliyyətə çağırış missiyasını uğurla yerinə yetirir. Bu xüsusda 2022-ci il dekabrın 17-də Buxarestdə imzalanan “Azərbaycan, Gürcüstan, Macarıstan və Rumıniya arasında “yaşıl enerji”nin inkişafı və ötürülməsi sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında Saziş” də əsas istiqamətlər müəyyənləşdirir. Bu saziş Avropanı “yaşıl enerji” ilə təmin edən əsas kanal kimi Qara dənizin dibi ilə 1100 kilometr uzunluğunda sualtı kabelin çəkilməsini nəzərdə tutur ki, bununla da Azərbaycan Avropaya “yaşıl enerji” körpüsü salmağı hədəfləyib. Sözügedən nəhəng layihə Azərbaycanla Avropa ölkələrinin əməkdaşlığının gücləndirilməsi baxımından da olduqca önəmlidir və tərəflərin müasir çağırışlara əsaslanan hədəflərinə uyğundur. Ümumilikdə, götürdükdə imzalanmış bütün müqavilələrə və sərmayə öhdəliklərinə əsasən respublikamız 2030-cu ilədək 6,5 giqavat həcmində istehsal edə biləcək bərpa olunan enerji gücünə malik olacaq. Bu da Azərbaycanın ümumi enerji istehsalının 35 faizdən çoxunu təşkil edəcək. Ötən il Bakının COP29 kimi mötəbər tədbirə ev sahibliyi etməsi, konfransın yekununda əldə olunan tarixi razılaşmalar da həm dünya ictimaiyyətinin həm də ölkəmizin öz məqsədinə yaxınlaşması yolunda mühüm perspektivlər açdı. Prezident İlham Əliyev “Bakı Enerji Həftəsi” çərçivəsində keçirilən 30-cu Yubiley Beynəlxalq Xəzər Neft və Qaz Sərgisi “Caspian Oil and Gas”, 13-cü Xəzər Beynəlxalq Energetika və “Yaşıl Enerji” Sərgisi “Caspian Power” və 30-cu Yubiley “Baku Energy Forum”un rəsmi açılış mərasimində çıxışı zamanı da Azərbaycanın yaşıl enerji gündəliyinin olduqca iddialı olduğunu vurğuladı, COP29-un bu istiqamətdə hədəflərə çatmaqda mühüm rol oynadığını bildirdi: “COP29-la bağlı daha bir hədəfimiz Qlobal Cənub və Qlobal Şimal arasında körpünün qurulması idi və biz buna nail ola bildik. Hədəf ətraf mühiti ən çox çirkləndirən ölkələr, – inkişaf etmiş ölkələr, – və bundan əziyyət çəkən, hətta bəzilərinin mövcudluğuna təhlükə olan inkişafda olan ölkələr arasında etimadın artırılması idi. İnkişaf etməkdə olan kiçik ada dövlətlərinə yardım paketi də COP29-da elan edildi və biz köməyimizə ehtiyacı olan ölkələrə dəstək verməyə davam edəcəyik”.
Ümumilikdə, onu qeyd etmək olar ki, 30-cu dəfə keçirilən “Bakı Enerji Həftəsi” ənənəvi enerji mənbələrindən bərpa olunan enerjiyə qədər geniş məzmunda məsələlərin müzakirə edilməsinə geniş imkanlar açır. Ötən il olduğu kimi, bu il də “yaşıl enerji” istehsalı, ixracına dair yeni müqavilələrin imzalanması nəzərdə tutulub və özlüyündə bu amil respublikamıza artan etimadın göstəricisidir. Bütün bunlar belə deməyə əsas verir ki, həm dünyadakı iqtisadi prosesləri, mövcud regional reallıqları ortaya qoyaraq ənənəvi enerjinin miqyasının genişləndirilməsi həm də müasir çağırışlara uyğun bərpa olunan enerjinin təşviqi baxımından “Bakı Enerji Həftəsi” artıq yeni yanaşmaların və beynəlxalq enerji dialoqunun formalaşdığı nüfuzlu bir forum kimi tanınır, dünya enerji siyasətində rolunu bundan sonra daha da artıracaq. Bu beynəlxalq tədbir Azərbaycanın 30 illik enerji strategiyasının uğur göstəricilərindən biridir və enerji sahəsi üzrə beynəlxalq aləmdə artan hörmətinin, etimadının təqdimatıdır. Prezident İlham Əliyevin “Bakı Enerji Həftəsi”nin iştirakçılarına müraciətində dediyi kimi: “Bu tədbir Azərbaycanın enerji sahəsində keçdiyi uğurlu yolun, beynəlxalq nüfuzunun və uzaqgörən strateji baxışının bariz təzahürüdür. Enerji təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsi, enerji təchizatının şaxələndirilməsi və yaşıl enerji üzrə davamlı inkişaf bu gün də ölkəmizin əsas prioritetləri sırasındadır. Bu istiqamətdə görülən işlər qlobal enerji bazarında Azərbaycanın etibarlı və məsuliyyətli tərəfdaş mövqeyini daha da gücləndirir”.
Nail ƏSGƏROV
