Azərbaycan xalqı əsrlərboyu öz müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparmış, milli kimliyini və dövlətçilik ənənələrini qoruyub saxlamağa çalışmışdır. XX əsrin sonlarında SSRİ-nin süqutu ilə yaranmış tarixi fürsətdən istifadə edən xalqımız müstəqil dövlət qurmaq əzmində olduğunu göstərdi. Lakin müstəqilliyi qorumaq, möhkəmləndirmək onu elan etməkdən daha çətin və əhəmiyyətlidir. Bu isə yalnız böyük siyasi iradəsi, dərin dövlətçilik təcrübəsi olan və xalqın etimadını qazanmış bir liderlə mümkün idi. Məhz belə bir tarixi məqamda Ümummilli Lider Heydər Əliyev xalqın xilaskarı kimi yenidən hakimiyyətə qayıtdı və Azərbaycan Respublikasının müstəqil, demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət kimi formalaşmasında həlledici rol oynadı. O həm SSR dövründə, həm də müstəqillik illərində ölkənin rəhbəri olaraq dövlət idarəçiliyi sahəsində böyük təcrübə və uzaqgörənlik nümayiş etdirmiş, müstəqil Azərbaycan dövlətinin memarı kimi tarixə düşmüşdür. Müstəqillik hər şeydən əvvəl siyasi, iqtisadi, hüquqi və hərbi sahələrdə güclü islahatlar tələb edirdi.

Ulu öndər Heydər Əliyevin 1993-cü ildə yenidən hakimiyyətə gəlməsi ilə ölkədə sabitlik bərpa olunmağa başladı. O, qısa müddətdə həm daxili çəkişmələrə son qoydu, həm də beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın maraqlarını müdafiə etməyə başladı. Onun siyasi uzaqgörənliyi və idarəçilik təcrübəsi sayəsində Azərbaycan dağılmaqdan xilas oldu və inkişaf yoluna qədəm qoydu. Dövlət quruculuğunda mühüm islahatlar həyata keçirildi, hüquqi baza formalaşdı, beynəlxalq əlaqələr inkişaf etdirildi və ən əsası, neft strategiyası ilə Azərbaycanın iqtisadi inkişafının təməli qoyuldu. Onun rəhbərliyi ilə Azərbaycan yalnız siyasi cəhətdən deyil, həm də iqtisadi, sosial və mədəni baxımdan böyük uğurlar qazandı. Heydər Əliyev Azərbaycançılıq ideyasını dövlət ideologiyası səviyyəsinə yüksəltməklə xalqın birliyini və milli həmrəyliyini təmin etdi. 1995-ci ildə referendumla qəbul edilən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası müstəqil dövlətin hüquqi əsaslarını yaratdı. Bu Konstitusiya Azərbaycanı hüquqi və demokratik dövlət olaraq təsbit etdi. Heydər Əliyev hüquqi dövlətin qurulmasında müstəsna rol oynadı və Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə mövqeyini möhkəmləndirən qanunvericilik islahatlarını həyata keçirdi.

O dövrdə Azərbaycanda mövcud olan siyasi anarxiya və idarəetmə boşluqları bir liderin təcrübəli və qətiyyətli addımlarına ehtiyac duyurdu. O, Azərbaycanda hakimiyyətin möhkəmlənməsi və dövlət idarəetmə sisteminin düzgün qurulması üçün ciddi tədbirlər gördü. Ümummilli Lider ilkin olaraq kadr islahatlarına başladı və ölkədə daxili siyasi gərginlikləri aradan qaldırmaq məqsədilə müxtəlif siyasi qüvvələrlə dialoqun qurulmasına şərait yaratdı.

Heydər Əliyev idarəçiliyinin ən mühüm istiqamətlərindən biri də iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi oldu. Azərbaycanın müstəqilliyinin ilk illərində iqtisadiyyat ağır vəziyyətdə idi: ölkə neft sənayesinin çətinliklə inkişaf etməsi, maliyyə resurslarının yoxluğu və işsizlik problemi ilə üzləşirdi. Üstəlik, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin yaratdığı əlavə iqtisadi və sosial çətinliklər də mövcud idi. Bu şəraitdə Ulu Öndər “neft strategiyası” qəbul edərək Azərbaycanın zəngin neft ehtiyatlarını beynəlxalq bazarlara çıxarmağa başladı. 1994-cü ildə imzalanan “Əsrin müqaviləsi” ilə ölkəmiz enerji resurslarına xarici sərmayəçilər cəlb etdi. Bu müqavilə Azərbaycan üçün bir tərəfdən böyük iqtisadi fayda gətirərkən, digər tərəfdən, ölkəmizin beynəlxalq aləmdə nüfuzunu artırdı. Ulu Öndər, həmçinin Azərbaycanın enerji resurslarının dünyaya ixracını təmin etmək üçün Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri layihəsini həyata keçirmişdir. Bu layihə Azərbaycanın enerji diplomatiyasının ən mühüm addımlarından biri oldu.

Neft sektoru ilə yanaşı, Heydər Əliyev sənaye və kənd təsərrüfatı sahələrində də islahatlar apardı. Yerlərdə kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına dəstək verildi, əkinçilik və maldarlıq sahələrində müasir texnologiyalar tətbiq olunmağa başlandı. Azərbaycanda iqtisadiyyatın modernləşdirilməsi, həmçinin xarici investisiyaların cəlb edilməsi yeni iş yerlərinin açılması ilə nəticələndi.

Həmin dövrdə Azərbaycanın ən ciddi problemlərindən biri Ermənistanın ölkəmizə qarşı əsassız ərazi iddiaları idi. 1990-cı illərin əvvəllərində müharibə nəticəsində işğal olunmuş ərazilər və Azərbaycan Ordusunun zəifliyi ölkənin təhlükəsizliyini təhdid edirdi. Heydər Əliyev, ilk növbədə, Azərbaycanın milli təhlükəsizliyini təmin etmək üçün güclü ordu quruculuğuna başlamaq qərarını verdi. Azərbaycanın yeni ordusunun yaradılması, onun strukturunun gücləndirilməsi və döyüş hazırlığının artırılması üçün böyük səylər göstərildi. Heydər Əliyev, həmçinin hərbi kadrların təhsilinə xüsusi diqqət ayırdı və ordunun yeni silahlar, texnikalarla təminatını gücləndirdi. Onun rəhbərliyi altında ölkəmiz silahlı qüvvələrinin gücünü artıraraq Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin gedişatını dəyişdirmək və ərazi bütövlüyünü bərpa etmək istiqamətində böyük işlər gördü.

Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi dünya siyasətində öz yerini tutması məqsədilə Heydər Əliyev xarici siyasətdə də çox mühüm addımlar atdı. O, beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələri gücləndirərək, BMT, ATƏT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və digər beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlıq qurulmasını və Azərbaycanın dünya miqyasında tanınmasını təmin etdi.

Eyni zamanda Heydər Əliyev qonşu dövlətlərlə əlaqələri yaxşılaşdırmaq, xüsusilə Türkiyə, İran və Rusiya ilə yaxşı münasibətlər qurulması istiqamətində də ciddi iş apardı. Bu, Azərbaycanın regionda və dünyada mövqeyinin güclənməsinə şərait yaratdı.

Heydər Əliyevin yürütdüyü xarici siyasət ölkəmizin müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsində və beynəlxalq aləmdə tanınmasında çox mühüm rol oynamışdır. O, müstəqilliyini elan edən bir ölkənin dünya miqyasında etibarlı bir tərəfdaş kimi tanınması üçün çox böyük səy göstərmişdir. Onun çoxyönlü və balanslı siyasəti Azərbaycanın həm Qərb, həm də Şərq dövlətləri ilə faydalı münasibətlər qurmasına imkan yaratdı. Enerji resurslarını dünya bazarına çıxarmaq, həmçinin regional təhlükəsizlik məsələlərində müxtəlif ölkələrlə əməkdaşlıq Ümummilli Liderimizin xarici siyasətində əhəmiyyətli yer tuturdu.

Heydər Əliyev siyasətinin əsas prinsiplərindən biri milli müstəqillik, dövlətçiliyi qorumaq və ölkənin inkişafını təmin etmək idi. Onun rəhbərliyi dövründə Azərbaycanın daxili siyasəti və iqtisadiyyatı sabitləşdi, ölkənin dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası başlandı. Heydər Əliyev öz xarici siyasətində balanslı yanaşmanı tətbiq edərək Azərbaycanı beynəlxalq müstəvidə güclü və nüfuzlu bir dövlət kimi təqdim etdi. Azərbaycanın müstəqilliyi, sosial və iqtisadi inkişafı, hüquqi dövlətin qurulması və demokratik təsisatların yaradılması bu prinsiplərin üzərində formalaşdı. Onun qurduğu siyasi sistem xalqın etibarını qazanaraq sabitlik və rifahı təmin etdi. Heydər Əliyevin dövlətçiliyə verdiyi töhfələr müstəqil Azərbaycanın gələcəyinin təminatını formalaşdırdı.

Bugünkü suveren Azərbaycan Heydər Əliyevin yaratdığı sağlam siyasi və iqtisadi təməllər üzərində qurulmuşdur. Azərbaycanın enerji resursları, təbii sərvətləri və strateji mövqeyi dünya iqtisadiyyatında mühüm rol oynayır. Gələcək nəsillər Ulu Öndər Heydər Əliyevin siyasi irsini mənimsəyərək, inkişaf yolunda böyük addımlar atacaq. O, yalnız öz dövrünün deyil, həm də gələcək Azərbaycan dövlətinin əbədi Ümummilli Lideri olaraq qalacaq. Azərbaycanın bugünkü sabitliyi, iqtisadi gücü və beynəlxalq aləmdəki mövqeyi Heydər Əliyev irsinin, onun müdrik siyasətinin layiqli davamıdır. Azərbaycanın reallaşdırdığı qlobal layihələr, işğaldan azad olunmuş ərazilərimizdə aparılan böyük quruculuq işləri, həyata keçirilən infrastruktur layihələri, yürüdülən uğurlu daxili və xarici siyasət Heydər Əliyevin dövlətçilik yanaşmasının modernizasiya edilmiş formalarıdır. Bu gün Heydər Əliyev siyasətinin təməl prinsipləri əsasında dövlətimizin iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf edir və Azərbaycanın müstəqilliyi möhkəmlənir.

Heydər Əliyev Azərbaycanın müstəqilliyinin və dövlətçiliyinin qorunub inkişaf etdirilməsində müstəsna rol oynamış bir liderdir. Onun siyasi irsi, yalnız onun yaşadığı dövr üçün deyil, həm də gələcək nəsillər üçün sağlam bir təməl yaratmışdır. Azərbaycanın müasir inkişafı və beynəlxalq aləmdəki mövqeyi Heydər Əliyevin dövlət quruculuğunda atdığı addımların və həyata keçirdiyi islahatların nəticəsidir. Bu gün Azərbaycanda həyatın hər sahəsində onun irsinin izlərini görmək mümkündür.

Nuray ƏLİYEVA

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin deputatı,

filologiya elmləri doktoru