Azərbaycanda könüllülük: dünən və bu gün

Son illər könüllülük bir anlayış kimi yeni olsa da, bu ifadə tariximiz və ənənələrimiz üçün yeni deyildir. Bu günün könüllülüyü xalqımızın tarixi qaynaqlarından süzülüb gələn bir ənənənin tərkib hissəsi olmaqla, milli-mənəvi dəyərimizdir. Könüllülük izləri xalqımızın qədim adət və ənənələrindədir. Xeyir və şər məclislərində könüllü olaraq müxtəlif vəzifələri tutan, ev tikən, körpü salan, torpaq şumlayan və əkən, iməciliklər keçirən, digər ictimai işlərdə heç bir fərdi mənfəət güdmədən bir-birinə dəstək olan insanların birliyindədir. Milli bayramımız Novruzda təndir başına yığışan, şəkərbura naxışlayan, oxlov açan analarımızın əməyində, bütöv kəndin, qohum və tanışların bayram görüşünə gəlməyində, müqəddəs Ramazan bayramında verilən ehsanlarda, dini ayinlərin icrasında, Qurban bayramında könüllü kəsilən qurbanların paylanılmasında, bir sözlə, xalqımızın məişətində, mədəniyyətində, əmək, zəhmət nəğmələrindədir könüllülük izləri. Bu izlər həm də nənələrimizin oxuduqları laylalarda, tapmacalarda, nağıllarda, babalarımızın dediyi atalar sözlərində, bayatılardadır.

Azərbaycanın qədim və çox böyük tarixə malik şəhərlərindən biridir Ağdam. Qarabağın mərkəzində – Qarabağ dağ silsiləsinin şimal-şərq ətəklərində, Kür-Araz ovalığının qərbində yerləşən füsunkar təbiətli, məhsuldar torpaqlı Ağdam gözəl Qarabağımızın canıdır. Ağdam sözü qədim türk dilində “kiçik qala” deməkdir. Uzaq keçmişdə bu ərazidə yaşayan türkdilli qəbilələr özlərini müdafiə etmək üçün, əsasən, kiçik qalalar tikərdilər.   

Bu kənd tarixi yaddaşımız və sabaha inamımızın ən gözəl nümunəsidir

Orada bir kənd var. Dağlar əhatəsində adi bir kənddir. Amma hər nişanəsində bir qeyri-adilik vardır. Bu hansı kənddir və qeyri-adiliyi nədədir? – bu suala cavab axtarırsınız. Elə isə yazını oxumağa davam edin…

Cəsur, yenilməz Azərbaycan əsgəri keşik çəkir bu kəndə

Əzəmətli, vüqarlı dağlar əhatəsinə sığınan qalanı xatırladır bu yurd yerimiz. Qartalların qıy vurduğu dağlarının zirvəsində yayın ortasınadək qar ərimir. Yamyaşıl çəmənləri, bəhərli bağları çaylarının, bulaqlarının həzin səsi ilə cana gəlir. Zəmzəm suyuna bənzər kəhrizləri, qədim qalaları, hamamı, dəyirmanı, məscidləri, bir sözlə, hər daşı, qayası bir tarix danışır bu kəndin. Füsunkar, mülayim təbiətinin bəxş etdiyi nanəsi, kəklikotusu, çaşırı, baldırğanı min bir dərdin dərmanıdır. “Əldən tutmaq Əlidən qalmışdır” zərb-məsəlini əməldə yerinə yetirən mehriban, səmimi insanların kəndidir bu yaşayış məntəqəsi. Toya, yasa, iməciliyə, bütün xeyir-şər işlərinə elliklə yanaşılır. İnsanların məişətində, adət-ənənələrində, mədəniyyətində öz əksini tapan birlik, bərabərlik isə könüllülüyün ən gözəl nümunəsidir bu kənddə. Bu yurd yeri həm də gözəl adətlərin, qəlbaçan, incə və xoşməramlı əlamətləri ilə inamın, saf əqidənin, qonaqpərvərliyin ünvanıdır.

 Bu, vətənpərvər ruhlu gənclərimizin formalaşmasında mühüm rol oynayır

     Muxtar respublikamızda gənc nəslin vətənpərvər ruhda tərbiyəsi dövlət gənclər siyasətinin ən mühüm istiqamətlərindən biri kimi həmişə diqqət mərkəzində saxlanılır. Hər bir kəsə milli ruhun aşılanması prosesi körpə yaşlarından başlanılır, məktəblərdə davam etdirilir və təkmilləşdirilir. Gələcəyimiz olan gənc nəslin Vətəninə, xalqına, soy-kökünə, adət-ənənələrinə sədaqət və hörmət ruhunda formalaşması bu prosesə daha məsuliyyətlə yanaşmanı tələb edir. Bu işdə ölkəmizdə, eləcə də muxtar respublikamızda fəaliyyət göstərən təhsil müəssisələri mühüm rol oynayır. Müasir dövrdə təhsil sistemi qarşısında qoyulmuş başlıca vəzifələrdən biri də ümumtəhsil müəssisələrində həm bacarıqlı, bilikli, yenilikçi gənclər, həm də Vətəninə, xalqına, dövlətinə sadiq vətəndaşlar  yetişdirməkdir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri cənab Vasif Talıbovun da qeyd etdiyi kimi, “Bizim təhsilimizin məqsədi təkcə savadlı, intellektli gənclər yetişdirmək deyil, həm də yüksək mənəviyyatlı, Azərbaycan xalqının milli dəyərlərinə sadiq vətənpərvər gənclər yetişdirməkdir. Bununla yanaşı, təhsilimizin məqsədi Azərbaycan vətəndaşını, müstəqil Azərbaycan cəmiyyətinin ləyaqətli üzvünü yetişdirməkdir”. 

Bu gün muxtar respublikamızın ümumtəhsil məktəblərində təhsil alan uşaq, yeniyetmə və gənclərə dövlət rəmzlərimizə, müstəqilliyimizə, xalqımızın tarixinə, dilinə, adət və ənənələrinə, milli dəyərlərinə hörmət və qayğı aşılanır, vətənpərvər ruhlu, Azərbaycan dövləti və xalqı qarşısında öz məsuliyyətini dərk edən, Azərbaycançılıq ideyalarına sadiq olan, müstəqil və yaradıcı düşünən gənclər yetişdirilir. Son illər muxtar republikamızda tikilib istifadəyə verilən yeni məktəb binaları, laboratoriyalar, kitabxanalar, elektron lövhəli siniflərlə yanaşı, dünya standartlarına cavab verə biləcək hərbi kabinetlər, həmçinin orta məktəblərimizdə tədris edilən gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı, ali təhsil müəssisələrində mülki müdafiə, fiziki tərbiyə və gənclərin çağırışaqədərki hazırlıq fənləri də bu işdə mühüm rol oynayır. Adıçəkilən fənlərin tədrisi gənc nəsildə vətənpərvərlik, dözümlülük, cəsurluq, intizam və şəxsi məsuliyyət hissi kimi mənəvi keyfiyyətləri inkişaf etdirir. Muxtar respublikamızda hər il mütəmadi olaraq təşkil edilən “Vətənin müdafiəsinə hazıram”, “Şahin”, “Sərhəd” hərbi-idman oyunları onların fiziki cəhətdən sağlam böyüməsinə, onlara Vətənə sevgi və məhəbbət hisslərinin aşılanmasına öz müsbət təsirini göstərir.

Sentyabrın 27-dən etibarən Ermənistan silahlı qüvvələri müxtəlif istiqamətlərdən hərbi mövqelərimizi, kəndlərimizi, şəhərlərimizi atəşə tutur. Bunun nəticəsində minə yaxın ev ya dağıdılıb, ya da ki, böyük ziyan görüb, mülki şəxslər arasında itkilərimiz, şəhidlərimiz vardır. Bu günlərdə yanımızda olan, bizim haqq işimizə öz ədalətli mövqelərini açıq şəkildə ifadə edən ölkələr qardaş Türkiyə və qardaş Pakistan respublikalarıdır. Münaqişə başlayandan bəri hər iki ölkə “qardaş Azərbaycanın yanındayıq”, – dedi. Türkiyənin bir çox yerlərində Azərbaycanla həmrəylik nümayiş etdirmək üçün Azərbaycan və Türkiyə bayraqları birlikdə dalğalanır. Ölkəmizdə, eləcə də kənarda yaşayan əcnəbi vətəndaşlar, xüsusilə Türkiyə və Pakistandan dövlət başçımıza yazılan məktublarda bu şanlı mübarizədə ürəklərinin qardaş Azərbaycanla bir vurduğunu qeyd etdilər. Xalqımızın həmrəyliyi, birliyi, inamı qədim diyarımız Naxçıvanda yaşayan, təhsil alan əcnəbi vətəndaşları, xüsusilə Türkiyə türklərini daha da ruhlandırıb. Onlar da ordumuzun sıralarına yazılmaq, səngərdə düşmənə qarşı birlikdə mübarizə aparmaq istədiklərini bildirirlər. Qardaş Türkiyə və Pakistanın Azərbaycana birlik, bərabərlik çağırışları məni həmin ölkələrin diyarımızda təhsil alan vətəndaşları ilə söhbətə aparıb çıxardı. Naxçıvan Dövlət Universitetində təhsil alan tələbələrlə həmsöhbət olduq, onların da mövcud hadisələr barədə fikirlərini öyrəndik.

Doğma Vətənim Azərbaycan! Dünyaya göz açdığım, havası ilə nəfəs aldığım, suyunu içib, çörəyini yediyim müqəddəs torpaq! Məni qoruyan, qayğı göstərən əziz anam! Bu gün bütün övladlarının ürəyi səninlə, köksündən vəhşicəsinə alınıb zorla qoparılmış Qarabağımızla döyünür. 30 ilə yaxındır ki, silinməz yaralar bağlayan qəlbimiz qələbə müjdəsinin sorağı ilə yenidən həyat tapır, haqqın, ədalətin bərpasını gözləyir. Zəfər bayrağımızın Şuşada, Laçında, Kəlbəcərdə, Füzulidə – doğma torpaqlarımızda dalğalanacağı o gün yaxınlaşır. Müstəqilliyimiz, azadlığımız uğrunda şəhid olan minlərlə Vətən övladlarının qisasının alınacağı, yurd-yuvalarından didərgin düşən soydaşlarımızın evlərinə qayıdacaqları günə inanırıq. Məhz bu gün igid, vətənpərvər oğullarımız torpaqlarımızın bütövlüyü uğrunda qorxmadan, cəsarətlə düşmənlə vuruşaraq zəfər çalır. Azərbaycanın haqq işində Prezidentimizin ətrafında bir yumruq kimi birləşən belə qəhrəman, cəsur xalqın övladı olmaqdan hər bir azərbaycanlı qürur duyur. 

Bu gün bütün naxçıvanlılar da Ali Baş Komandanımıza, Azərbaycan əsgərinin döyüş əzminə, qələbə ruhuna, onun gücünə, qüdrətinə inanır və hər an düşmənlə döyüşə hazırdır. Bunu həmsöhbət olduğumuz Qarabağ müharibəsində, Sədərək uğrunda döyüşlərdə iştirak edən müharibə veteranlarımızın Vətən sevgisi, döyüş ruhu, qələbə inancı da təsdiqləyir.

Şimali Amerika sahillərində qızıl axtarışına çıxan iki yolçu. Mübarizələrlə dolu həyat hekayəsi. Bu mübarizənin yox etdiyi insanlıq, dostluq, mərhəmət hissləri. Bütün bunlara baxmayaraq, həyatı ilə savaşa çıxan mübariz bir qəhrəman. Bu savaşda qarşıya çıxan məhrumiyyətlərə sinə gərən, aclıq və vəhşi heyvanlarla mübarizə aparan, həyat eşqi sönməyən, taleyinə qarşı gələn ümidli insan. Bu hekayə həyat sevgisi olan, hər hansı çətinlik qarşısında belə, inamını, şücaətini qoruyan ümidli insanların hekayəsi, ömrünün son anına qədər həyatla rəqabət etməyi sevən cəsarətli, güclü, əzmkar bir insanın həyat təcrübəsi nəticəsində ortaya çıxan fantastik kəşfdir.

Müasir texnologiyalar həyatımızı dəyişməklə bərabər, həm də qloballaşan dünyanın tələblərinə uyğun olaraq bütün sahələrə, eyni zamanda  təhsil sisteminə də yeni yanaşma tələb edir. İnkişafın mənbəyində təhsilli cəmiyyətin dayandığını və gələcəyin bilavasitə bu sahədə qazanılan nailiyyətlərlə bağlılığını düşünsək, XXI əsrin Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən “Təhsil əsri” elan edilməsinin heç də təsadüf olmadığını aydın görərik. Burada ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin “Təhsil millətin gələcəyidir!” deyimi də bir daha yerinə düşür. Bu gün bütün dünyanı sarsan pandemiya inkişaf göstəricisindən  asılı olmayaraq bütün ölkələrin sosial, iqtisadi, mədəni həyatına təsir etməklə bərabər, təhsilin məzmunu və formasına da yenidən nəzər salmaq zərurətini meydana çıxardı, distant təhsilin tətbiqi zərurətə çevrildi. Postpandemiya dövründə təhsil sistemində nələr baş verəcək, distant təhsil sitemini hələ də tətbiq etməyən və ya bu proseslərdən geridə qalan ölkələr bundan sonra hansı problemlərlə üzləşəcək, təhsilin bu formasının tətbiqi Azərbaycan təhsil məkanında necə qarşılanacaq? Hazırda bu kimi suallar hamını maraqlandırır. Bu məqalədə distant təhsillə  bağlı  bir sıra məsələlərə qismən də olsa aydınlıq gətirməyə çalışacağıq.