Əfsanəyə dönən ömürlər

“Mənə və mənim bölüyümə verilən tapşırığı böyük şücaətlə yerinə yetirdik. İnşallah, bu cür tapşırıqları biz işğal olunmuş torpaqlarımızda – Şuşada, Qarabağda yerinə yetirib, üçrəngli bayrağımızı işğal olunmuş torpaqlarda sancacağıq”. Onu 2016-cı ildə Aprel döyüşləri zamanı televiziyaların birinə verdiyi müsahibədən tanımışdıq. Dördgünlük Aprel döyüşləri ilə başlayan tarixi dörd ildən sonra 44 günlük Zəfərlə başa vuran qəhrəmanlarımızdan idi Ülvü Hüseynov... Zəfərin ilk təntənəsinə gedən yolda – Aprel döyüşlərindən sonra Ülvünün tək bir amalı var idi: gözü önündəcə namərd gülləsinə qurban gedən əsgərlərinin qisasını almaq. Bu düşüncə ilə yaşayan bir qəhrəmanın qisas hissi ilə alovlanan ürəyini, ancaq torpaqlarımızın azadlığından doğan sevinc hissi söndürə bilərdi. Elə belə də oldu. O bu arzudan doğan hisslərlə minlərlə qeyrətli Vətən oğulları kimi, Vətən tariximizin qəhrəmanlıq səhifəsinə şanlı tarix yazdı. 

O zamanlar, hələ uşaq olsam da, yaxşı xatirimdədir. Elə ki payız gəldi, şəhərdən kəndə, ata-baba ocaqlarına üz tutardı oğullar, qızlar. Babamın böyük meyvə bağı, onlarla arı pətəyi, mal-qarası, kənddən bir az uzaqda da “torpaq payı” dedikləri yerdə ona atasından miras qalan çoxlu tut, cəviz ağacları vardı. Oğul-uşaq bir yerə yığışar, həmin bağların barını toplayar, qız-gəlin isə bu bardan qış üçün doşab, meyvə quruları və daha neçə-neçə nemət hazırlayardı. Həmin nemətləri də oğul-qızlarına pay-puş edərdi nənəm. Payız bar-bərəkət fəsli olduğu qədər, həm də zəhmət fəslidir, axı. Elə ki payız gəldi, kənd-kəsəyimizin bərəkət ətri aləmi bürüyər, əkin yerləri, tarlalar, bağ-bağat məhsulla aşıb-daşardı. 

27 sentyabr 2020-ci il… Bu tarixə aparan yol çox keşməkeşli oldu xalqımız üçün. Ötən 30 ildə neçə-neçə günahsız oğul-uşaq, qoca-cavan mənfur düşmənin hiyləgər oyunlarının qurbanı oldu. Bu 30 ildə kədərləndik, qüssələndik, qəmləndik, köks ötürdük, gözümüz həsrət dolu baxışlarla boylandıqca yollara. Dədə-baba yurdumuzdan özünə torpaq qəsb etməyə çalışan məkrli, acgöz düşmən illərboyu ayrı saldı Vətəni müqəddəs torpaqlarından. İllər ötdükcə Vətən həsrətilə yanan bağrımız alovlandı, zaman keçdikcə haqqımız nazilərkən… Ancaq nazilsə də üzülmədi haqqımız, tükənmədi səbrimiz, qırılmadı ümidimiz. Nə vaxtsa bir gün vüsala çatacağımıza şübhə etmədik, çünki dövlətimizin qüdrətinə, ordumuzun gücünə hər zaman inandıq. Yanılmadıq, məyus olmadıq, əksinə, qürurlandıq verilən hər qərarla, fəxr etdik düşünülərək atılan hər addımla, fərəhləndik yenilməz ordumuzla, tək yumruq olduq mübariz xalqımızla, öyündük mərd, cəsur, qorxmaz, igid oğullarımızla… 

Müəllim… İlk baxışda sadə bir peşəni xatırlatsa da bu söz, dərin bir məna kəsb edir, əslində. Elə bir məna ki onu Platon “Tanrının şah əsəri” olaraq dəyərləndirib, Henri Bruks Adams isə “əbədiyyətə hökm edən insan”. Məhəmməd Peyğəmbər bilik öyrətməyi hər cür ibadətdən üstün sayıb, Həzrəti Əli isə “mənə bir hərf öyrədənin qulu olmağa hazıram”, – deyib. Nizami Gəncəvi müəllimi Günəşə bənzədib, Viktor Hüqo isə insanları aydınlığa çıxaran işığa… Daha kimlər, kimlər müəllimlə bağlı dahiyanə fikirlər səsləndirib. İnsan həyatında, mənəviyyatında, insani keyfiyyətlərin formalaşmasında müəllimin əvəzolunmaz əməyi, zəhməti var. Çünki əsl müəllim təkcə bilik verən deyil, məşhur rus yazıçısı Nikolay Vasilyeviç Qoqolun da dediyi kimi, ruhu tərbiyə edəndir...

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin “Şərq qapısı” qəzetinin 100 illik yubileyinin qeyd olunması barədə” 2021-ci il 1 iyun tarixli Sərəncamı ilə təsdiq olunan Tədbirlər Planına əsasən sentyabrın 24-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Naxçıvanşünaslıq Mərkəzində mətbu orqanın yubiley tədbiri keçirilib.

    27 sentyabr, 2020-ci il… Bu tarixə aparan yol çox keşməkeşli oldu xalqımız üçün. Ötən 30 ildə neçə-neçə günahsız oğul-uşaq, qoca-cavan mənfur düşmənin hiyləgər oyunlarının qurbanı oldu. Bu 30 ildə kədərləndik, qüssələndik, qəmləndik, köks ötürdük, gözümüz həsrət dolu baxışlarla boylandıqca yollara. Dədə-baba yurdumuzdan özünə torpaq qəsb etməyə çalışan mərkli, acgöz düşmən illərboyu ayrı saldı vətəni müqəddəs torpaqlarından. İllər ötdükcə vətən həsrətilə yanan bağrımız alovlandı, zaman keçdikcə haqqımız nazilərkən… Ancaq nazilsə də üzülmədi haqqımız, tükənmədi səbrimiz, qırılmadı ümidimiz. Nə vaxtsa bir gün vüsala çatacağımıza şübhə etmədik, çünki, dövlətimizin qüdrətinə, ordumuzun gücünə hər zaman inandıq. Yanılmadıq, məyus olmadıq, əksinə qürurlandıq verilən hər qərarla, fəxr etdik düşünülərək atılan hər addımla, fərəhləndik yenilməz ordumuzla, tək yumruq olduq mübariz xalqımızla, öyündük mərd, cəsur, qorxmaz, igid oğullarımızla…

Dərs ilinin başlanması ərəfəsində həmişə xəyallarım qeyri-ixtiyari olaraq məni ötən əsrin 90-cı illərinə aparır. Anamın cehiz sandığından çıxardığı parçadan mənim üçün öz əlləriylə əzizləyə-əzizləyə tikdiyi ətəyi, dayımın “uriset”dən aldığı ağ köynəyi geyinib güzgünün qarşısında dəqiqələrlə dayanıb özümü böyük sevinclə süzməkdən zövq alırdım sanki. Atamın aldığı rəngli qələmləri, kitab-dəftəri məktəbli çantama dəfələrlə götür-qoy etmişdim. Axşamdan ütülənib dolabdan asılan məktəb üçün geyinəcəyim paltarı gördükcə qəlbimi qeyri-adi sevinc, həyəcan bürüyürdü. Sabahı iplə çəkirdim, çünki sabahdan mən də məktəbli olacaqdım. Və nəhayət, səbirsizliklə gözlədiyim həmin sabah açıldı. Lap erkəndən oyanıb əl-üzümü yumadan, hələ heç kim oyanmadan dolabdan asılan paltarımı geyindim, çantamı götürüb, məni məktəbə aparsınlar deyə, ana-atamı yuxudan oyatdım. İlk müəllimim üçün həyətimizdən axşamdan dərilib, solmasın deyə, suya qoyulmuş gülləri də götürüb, atamla anamın əlindən tutub yollandıq məktəbə. Evdən məktəbə qədər uzanan yol boyunca mənim kimi məktəbə gedən uşaqların əllərindəki gül dəstələri göz oxşayırdı. Biz o zamanlar Ordubadın ucqar dağ kəndi olan Bistdə yaşayırdıq. Balaca kənd olduğu üçün, demək olar ki, hər kəs bir-birini tanıyırdı. Qarşımıza çıxanlar biz məktəbliləri təbrik edir, uğurlar arzulayırdılar. Çox sevinirdim, deyəsən, diqqət mərkəzində olmaq xoşuma gəlmişdi o gün. Məktəbin həyətinə daxil olanda bir anlıq həyəcan bütün bədənimi sardı. Ancaq xoşbəxt idim, axı o gündən artıq məktəbli olmuşdum.

– Arxadakı çadır nə üçündür?
– Gecələri orada yatıram.
– Axı burada ev var. Niyə evdə deyil, çadırda yaşayırsınız? Axı məcbur deyilsiniz orada qalmağa. Bəs gecələr qorxmursunuz?
– Gecənin səssizliyindən zövq alıram və heç bir qorxu hissi zövqlə yaşamağıma mane ola bilməz. Mən belə xoşbəxt oluram. Nəyə görə qorxu mənim xoşbəxtliyimə mane olmalıdır?..
Xoşbəxtliyini seçdiyi peşədə tapan, Naxçıvanda uzun zamandır, arxeoloji tədqiqat aparan beynəlxalq ekspedisiyanın üzvü, fransız tədqiqatçı Katherine Anne Marro ilə müsahibəmizə belə bir maraqlı dialoqla başladıq. Müsahibə üçün zaman və yer müəyyənləşdirdikdə heç gözləmədiyim bu məkanı – arxeoloji qazıntılar aparılan Kültəpə kəndini seçməyi məni heyrətləndirmişdi. 15 ildən çoxdur ki, araşdırmalarını Naxçıvan Muxtar Respublikasına həsr edən Katherine xanım bu yerlərin təbiətinə və coğrafiyasına vurğunluğunu məhz belə ifadə edir: təbiətə, tarixə daha yaxın olmaq. Axı o zamanını bu qədim diyarın daşı-torpağı ilə təmasda olmaqla keçirir. Qədim torpaqlarımızın toxunduğu hər qarışından, necə deyərlər, tarix çıxaran arxeoloq xanımın Naxçıvanla bağlı təəssüratlarından və apardığı tədqiqatlardan gəldiyi qənaətlərdən bəhs edən müsahibəmizi təqdim edirik.